چاپ
دسته: اخبار فرهنگی
بازدید: 3908

تا کنون پنج قسمت از خاطرات رضا از تاسوکی در وبلاگ حکمت متعالیه منتشر شده است. در ادامه همه این پنج قسمت را ملاحظه می فرمایید. http://www.rezal.blogfa.com/

حدود ساعت چهار در باز می شود و علی وارد می شود. سفره آورده؛ همراه دو کاسه آب گوشت که فکر کنم گوشت نداشت. غذا، کم به نظر می رسد ولی در پایان اضافه هم می آید. کسی را اشتهایی نیست. تازه می فهمم علت آن ترس است. علی، کمی رو به ما حرف می زند. گویی دو برادر با او از من آشناترند. هر چند هر دو یک زمان او را دیده ایم. کمی با او گرم می گیرند. می فهمم که دو برادر مغازه فرش فروشی دارند. به قول خودشان شخصی هستند. او می خواهد برود اما با اصرار برادر بزرگ چند لحظه ای درنگ می­کند و دوباره به صحبت با آنان مشغول می­شود. وقتی می خواهد برود هنوز به در اتاق نرسیده که برادر بزرگ می پرسد با کسانی که دراز کشیده بودند روی خاکها چه کردید؟ به آرامی و با خونسردی تمام جواب می دهد: «کشتیمشان!» بعد هم لبخند می زند! و می گوید: ما این جا دروغ نداریم. و در را می بندد و می رود. ما می مانیم و حرف او. شاید خواسته باشند ما را بترساند! شاید راست گفته باشد! کسی چیزی ندیده؟  شاید... هزار چیز به ذهن می­رسد و هر کسی چیزی می گوید.

ساعت از نه گذشته بود. معصومه کوچولویه سه ماهه خیلی گریه  می کرد نمی دانم چرا . زهرا (خواهرزاده ی کلاس اولیم ) روی پاهای من – در حالی که دستانم چون حلقه ای برگردنش بود  - نشسته   ، به مادرش که کنارم مشغول صحبت با من بود گفته بود : چند ماه است دایی را ندیده ام می خواهم پیش دایی باشم و به قولی اذن گرفته بود . مسلم ، برادرزاده ام ، سمت راست کنار عمه اش . دامادم و آقای راننده گرم صحبت . راننده می گفت که من تو خط کار نمی کنم ، خانمم و بچه کوچکم  را فرستاده ام زابل ،خانمم به من گفته تنها نیایی .  ومعصومه همچنان گریه می کرد .

از دو راهی رد شده بودیم ، جلوتر کمی شلوغ به نظر می رسید ، چند نفر با لباس نیروی انتظامی برای ماشینها دست تکان می دادند ،ولوی سفید رنگی سمت چپ جاده پارک بود و یک ماشین سواری سمت راست؛ که ما را مجبوربه ایستادن کرد. می گفتند ماشین باید باز رسی شود بروید توی خاکی – سمت چپ جاده  کویر بود و نیز سمت راست – و اینها از ما می خواستند که ماشین را از جاده به خاکی ببریم . گفتیم که بچه ی کوچک همراه ماست همینجا بازرسی کنید . خواهرم با اظطراب می گفت از کجا معلوم که اینها مأمور باشند . راننده از  ماشین پیاده شده بود ، یکی از همانها سوار ماشین شد و ماشین را از جاده به خاکی آورد . به راننده و داماد و برادرزاده ام گفتند بروید جای ماشین . چند نفر دیگر هم آنجا بودند ، به دنبال موبایل بودیم ، نداشتند . ماشینهای دیگری هم آنجا بود ؛ بدون سر نشین و هر چهار در کاملا باز .

 

فقط من در ماشین بودم ،کنار خواهرم و دو تا بچه اش ؛ البته بنا به توصیه ی دامادم . شب بود وچیزی دیده نمی شد، اگر چه ماه کامل بود . ناگهان تیری شلیک شد.... 

طاقت نمی آورم و پیاده می شوم. فردی که لباس نظامی به تن دارد فریاد می زند برو پایین، برو پایین. منظورش پایین جاده توی خاکی بود. تیر هوایی را هم، همو و در پاسخ بگو مگو و اعتراض کسی که بر سرش فریاد می زد ، شلیک کرده بود. می شنوم که برادر زاده ام، مسلم، می گوید: اگر اینها مأمورند پس چرا هیچ ماشین پلیسی این اطراف دیده نمی شود؟ به اطراف نگاه می کنیم. راست می گوید. کم کم مطمئن می شویم مأمور نیستند. جوانی هراسان از راه می رسد و سراغ پدرش را از ما می گیرد. اطلاعی نداشتیم . پدرش پیش از او رسیده و پسر، که در ماشین دیگری بوده، کمی که جلوتر می رود متوجه می شود پدرش نیست و اکنون به دنبال پدر آمده بود.

به اشاره دامادم دوباره کنار خواهرم داخل خودرو مینشینم اما همچنان منتظر و بیش از پیش نگران. دامادم و کسان دیگر را صدا می زنند، می روند. من هنوز نشسته بودم. حالا همان کسی که چراغ قوه به دست وسط جاده ایستاده بود و به ماشین ها ایست می داد در ماشین را باز کرد و لب جنباند: مگر نگفتم همه از ماشین پیاده شن؟  بدون این که حرفی بزنم پیاده می شوم. دیگر زهرا، خواهرزاده ام، روی پاهایم نبود. از وقتی مسلم پیاده شده بود او کنارم نشسته بود. کمی جلوتر به بقیه ملحق می شوم. ناگاه سلاحها از هر سوی به سمت ما نشانه میرود: دستها روی سرتان! راه بیفتید. همین کار را انجام می دهیم.

 دامادم می گوید:  بچه کوچولو همراه ماست؛  بچه ی سه ماهه.  وقتی با بی توجهی سرد دارنده اسلحه ی گرم مواجه می شود با ناراحتی و عصبانیت می گوید: بچه ی کوچک که می فهمی یعنی چه؟ هنوز امیدی به رهایی زود هنگام در دلم جوانه نزده که جواب می شنود برو و الا ..... و ما همچنان می رویم.

صد متری از جاده دور نشده ایم که می گویند بایستیم و بر روی زمین بخوابیم. همین کار را انجام می دهیم؛ انگار چاره ای نیست. در حالی که هنوز هویت واقعی این دارندگان سلاح های گرم و پوشندگان لباس نیروی انتظامی بر ما روشن نیست ، افتاده بر خاک ، پچ پچ می کنیم که اینان کیستند و از ما چه می خواهند ! در مقابل آنها که بیشتر از ما هراسناک به نظر می رسند با فریاد ما را به سکوت فرا می خوانند. از فرصت استفاده می کنم و به ساعتم نگاهی می کنم؛ بیست و یک و بیست و چهار دقیقه ای شامگاه پنج شنبه 25 اسفند 138۴. احساس می کنم کسی دوربین به دست از ما فیلم می گیرد. ناراحتم ،امااهمیتی نمی دهم.

سکوت مرگبار می شکند؛ کسی سئوال و جواب می کند. گوشها را تیز می کنم شاید جای  مسلم و نعمت را بفهمم. با لحنی عصبی و کمی قلدرانه می پرسد: چه کاره ای؟ محصل. دوباره مغرورانه می پرسد: محصل چی؟  اولین باری است که چنین سئوالی می شنوم. گو این که موقعیت هم برای فهماندن مناسب و مساعد نبود.

 نه صدای نعمت بود و نه صدای مسلم. چه کاره ای؟ دانشجو. این صدا، صدای نعمت بود. درست روبه روی من، البته با یک متری فاصله از سمت چپ. کت و شلواری سرمه ای رنگ پوشیده است، با پیراهنی به رنگ نیلی آسمان. مسلمان باید مرتب و منظم باشد. چه برسد به این که عزیزی بعد از ماهها از شهری دور در آستانه سال نو به میهمانی و مخصوصاً به دیدار مادرش برود. فکر کنم همه لباسهایش خاکی شده، مسلم را نفهمیدم. او نیز بعد از ماهها و در پایان سال به دیدار پدر و مادر شتافته بود. حتماً خیلی های دیگر هم مثل ما برای تعطیلات آخر سال عازم مسافرت بودند که اکنون گرفتار افراد مسلح ناشناخته ای شده بودند.

چه کاره ای؟ این بار نور چراغ قوه روی صورت من بود. اسلحه گرم آنان را بر بالای سرم احساس می کردم.

گفتم دانشجو. گفت بلند شو. و من برخاستم.... 

و من بر خاستم. همان هایی که وسط جاده جلوی ماشین ها را می گرفتند اینجا بودند، با کسان دیگری که لباس محلی به تن داشتند. ظاهراً ایست و بازرسی جعلیشان را بعد از شلیک تیر هوایی جمع کرده اند. کمی مضطرب و هراسناک به نظر می رسند و فریاد میزنند. اینجا دیگر کسی فارسی حرف نمیزند. حالا زبانشان، مثل لباسشان محلی شده است.
از گوشه و کنار صدای ناله می آید، ناله هایی که از ضرب لگد و احتمالاً قنداق تفنگ برخواسته است. ماشین را نشانم می دهند. بی هیچ مقاومتی به طرف لنکروز به راه می افتم اما منتظر مشت و لگد و فحش و ناسزا و احیاناً قنداق تفنگی بر پشت یا روی سینه ام هستم: بی آن که از جرمم با خبر باشم. ناگاه صدای برخورد قنداق اسلحه ای را بر پشت کسی احساس می کنم.
رسیده ام کنار خودرو. عقب لنکروز جایی برای نشستن نبود. قبلاً پر شده بود از لباس و اسلحه و چند کارتون کمپوت گیلاس و پتو و یک یا دو تا شصت لیتری که یا آب داشت و یا بنزین و جوانی به صورت افتاده بر روی این همه. او را قبل از من آورده اند، صورت استخوانی تراشیده ا ش کمی خون آلود است. پس تنها نیستم.
دو نفر تلاش می کنند جوان دیگری را عقب لنکروز سوار کنند، اما نمی توانند. نفر سومی را به کمک فرا می خوانند،  پیراهن سفیدش  پاره و چند تا از دگمه هایش کنده می شود اما جوان، که تا حدودی میان سال نشان می دهد، مقاومت می کند.  قنداق تفنگ را هم بر پشت او نواخته بودند. نگاهی به او می اندازم. فریاد می زند و ناله می کند. لابه لای فریادش نام کسی را می برد: احتمالاً نام پسرش را. با التماس می گوید محمدم کنار جاده است، محمدم.... تقریباً قد بلندی دارد، قوی هیکل، با اندامی ورزیده، نه زیاد چاق و نه زیاد لاغر، با صورتی تراشیده و سبیلهایی پرپشت. چشمهایش را بسته اند و نیز دست هایش را از پشت. او وقتی متوجه جوان کف لنکروز می شود ناگاه دست از مقاومت بر می دارد و خودش سوار می شود.
وقتی من می خواهم سوار شوم کسی کاپشنم را میگیرد و بالا می کشد و احتمالاً در پی اسلحه. در همین لحظه عینکم می افتد. خاطرم نیست چرا. عینکم را می خواهم که یکی از آنها عینک را سالم تحویل می دهد. به زحمت جایی برا ی نشستن پیدا می کنم اما چهار زانو و راحت می نشینم. تازه متوجه چشمان باز و دست های گشوده ی من می شوند. ابتدا با پارچه دست هایم را از پشت محکم می بندند و بعد هم چشم هایم را.
تصمیم گرفته ام مقاومت کنم امّا نمی دانم در برابر چه؟ لابد در برابر هرچه آنها تقاضا داشتند و در توان تو بود، این جواب خودم را می پذیرم. مشغول  خط و نشان کشیدن بین خود و خدایم هستم که کسی می پرسد:
چه کاره ای؟ 
دانشجو.
دانشجوی چه رشته ای؟ 
می خواهم تصوری الهی گونه از خودم در نظر آنها بسازم تا شاید راحت تر مقاومت کنم. برای همین به جای فلسفه می گویم: الهیّات. 
- تازه دانشگاه قبول شده بودم. هر کسی می پرسید چه رشته ای؟ بادی به غب غب می انداختم و پر طمطراق  می گفتم فلسفه. امّا چند وقتی که گذشت سر عقل آمدم و به همان الهیّات اکتفا می کردم. بعد اگر طرف گرایشم را هم  می خواست، متواضعانه و آرام می گفتم فلسفه. - 
می گوید: الهیّات یا کفریّات؟ پس اینها خدا و پیغمبر هم می شناسند. با خودم می گویم رضا خراب کردی! انگار همان فلسفه را می گفتی بهتر بود. 
ماشین راه می افتد و کمی به جلو می رود. صدای تیر می شنوم. به پندارم تیرها هوایی است. لنکروز چراغ خاموش در کویر تاسوکی به حرکت خود ادامه می دهد. چند نفرشان در حین حرکت سوار می شوند. نفس، نفس، میزنند. یکی الله اکبر می گوید. دیگری ربنا تقبّل منّا. فکر می کنم مسخره می کنند. اما وقتی کناریم شروع می کند به خواندن قرآن، آن هم سوره های ناس و فلق و فیل را کمی مردد می شوم.
جایم واقعاً تنگ است،  امّا حرفی نمی زنم و شکایتی نمی کنم. به که باید چیزی گفت و از که و به نزد که باید شکایت برد. یکی از آنها  روی زانوهای من نشسته است. استخوان هایم تیر می کشند، دوستش به او می گوید: بالش خوبی داری و او چیزی می گوید که من متوجه نمی شوم.
کمی خوشحالم؛ خوشحال از این که به جای نعمت و مسلم مرا انتخاب کرده اند. گمان می کردم الان آنها نگران برگشته اند نزد خواهرم، آن گاه به پلیس خبر می دهند، و بعد هم می روند کنار تلفن، منتظر تماس من می شوند. 
خودروها از یکی بیشتر است، نمی دانم چه تعداد. لنکروز هر از چندی متوقف می شود و این ناشناسان آدم ربا پیاده می شوند. به گمانم ماشین در ریگزار فرو می رفت و اینان پیاده می شدند تا خودرو  را نجات دهند.
تا صبح نخوابیدم. حسابی کوفته و کوبیده شده ام؛ مخصوصاً وقتی خودرو با سرعت از پستی ها و بلندی های کویر عبور می کرد، می رفتم هوا و کوبیده می شدم به خرت و پرتهای کف ماشین. خودم را محکم گرفته ام که نیفتم.
برای نماز صبح می ایستیم. من هم می خواهم نماز بخوانم. درخواستم را با آنها در میان می گذارم. با خونسردی می گوید باید بپرسم. چند دقیقه ای نگذشته که بر می گردد و می پرسد کی می خواست نماز بخونه؟ من!  پیاده شو!  پیاده می شوم. دست هایم را باز نمی کنید؟ نه! چشم هایم را؟ نه!  قبله کدام طرف است؟ شانه هایم را به سمتی می گرداند. تیمم می زنم؛ با دست های بسته. بین راه دست هایم را از جلو بسته اند. الله اکبر. به نماز ایستاده ام. امیدوارم قبله را درست به من نشان داده باشد. زود باش! رکعت دوم نمازم. کسی با عصبانیت فریاد میزند: این چرا آمده پایین؟ کی گفته بیاد پایین؟ رفیقش با خنده ای که بوی تمسخر می داد، پاسخ می دهد: نماز میخواند. و جواب می شنود:  این که نمازش قبول نیست. الله اکبر. نمازم را تمام می کنم. 
- با خودم می گویم در کربلا به ابا عبدالله الحسین(ع) گفتند نمازت قبول نیست. تو که محلّی از اعراب نداری. امام سجّاد(ع) بعد از اسارت با ناراحتی به حضرت زینب(س) می فرماید: عمّه جان! گویی اینان ما را مسلمان نمی دانند. بگذار عاشق رنگی از معشوق بگیرد. به امامِ رضا گفته اند، به خود رضا هم بگویند. مهمّ نیست. و به رسم معهود سجده ی شکر به جا می آورم. -
سوار می شوم. راه می افتیم. نمی دانم به کجا. سکوت غیر عادی که بر فضا حاکم بود، همچنان ادامه دارد، کسی حرفی نمی زند. فقط صدای ناله های همدردانم جانم را می خراشد و قلبم را به آتش می کشد. کاش می توانستم بر دردشان مرهمی بگذارم.
نمی دانم چه وقت است که این سکوت همراه با هراس آنان می شکند و من همان دم احساس می کنم که از مرز ایران گذشتیم. خیال من هم به نحوی راحت می شود. خدا را شکر که ربوده شدن و حرکت ما تا دم صبح مزاحمت و درد سری برای کسی ایجاد نکرد. نه تنها ربوده شدن ما، که حضور این ناشناسان مسلّح، با ایست بازرسی ساختگیشان آن هم با لباس حافظان امنیت شهروندان این مرز و بوم و در میانه ی جاده ای که از دو سوی به پاسگاه ختم می شود هم برای کسی ملالی ایجاد نکرده است. الحمدلله!
دو نفر هم دردم، که آنها نیز چون من از کنار نزدیکانشان ربوده شده اند، بی تابی می کنند و من به آنها حق می دهم، اگر چه خودم آرام و ساکتم اما آرام زیر لب زیارت آل یاسین را می خوانم‌؛ به عنوان تعقیبات نماز. «سلامٌ علی آل یاسین. السّلام علیک یا داعیَ الله و ربّانیّ آیاته. السّلام علیک یا باب الله و دیّان دینه ....» به فراز «وأنّ الموت حقّ» که می رسم آرام می گیرم، چرا که "مرگ" حق است و دیر یا زود باید رفت. "مرگ " برگ ریزانی است که منتظر پاییز نمی ماند، گاهی در بهار می آید، در بهار جوانی و نوجوانی. گاهی در تابستان میانسالی و گاهی در پاییز و زمستان پیری و ناتوانی. و چه زیبا است مرگ "شهید".

خورشید سرك مي كشد و هوا را کم کم  گرم می کند. از سوز سرمای شب های آخر اسفند ماه کاسته شده است. واقعاً شب سردی را پشت سر گذاشتیم.

خودرو می ایستد. به ما می گویند پیاده شوید.  فکر می کنم رسیده ایم. دست هایم را باز می کنند و نیز چشم هایم را. هر چه مي بینم ریگ است و ریگ است و ریگ. تا به حال ریگ زاری چنین، جز در تلویزیون ندیده ام. نگاهی به آنها می افکنم  برخی صورت ها را بسته اند و برخی دیگر نه. با کسی که چشم و دستم را باز کرده سلام و علیکی می کنم و می پرسم: کجاییم؟  افغانستان! عجب! پس نمردیم و به خارج هم رفتیم!

همراهانم که با فاصله نه چندان زیادی از من زیر سایه درخت گزی پناه گرفته اند هراسان می پرسند: ما را که نمی کشید؟ هنوز جرمم را نمی دانم و برایم عجیب است که انسانی خون انسانی را بريزد که او را نمی شناسد و تا به حال حتی او را ندیده است. او پاسخ می دهد: نه! با شما کاری نداریم. شما چند روزی میهمان ما هستید! تا دولت زندانی های ما را آزاد کند. دو نفر همراهم که به نظر می رسد یکدیگر را می شناسند با لحن و حالتی التماس گونه می پرسند: می گذارید زنگ بزنیم منزلمان؟ و او پاسخ می دهد: بله ما به شما تلفن می دهیم و وقتی رسیدیم به حمام می روید. بعد هم بلند می شود می رود طرف ماشین.

به ساعتم نگاه می کنم هنوز هشت صبح نشده ولی هوا به سرعت رو به گرمی رفته. عجب هوای گرم و آفتاب داغی! با خودم می گویم این هم رسم جدید و خوبی است که کسی را بدزدی و به او بگویی میهمان! جوان چند کمپوت برمی دارد و می آورد.  با کارد کندی کمپوت ها را باز می کند و به ما می دهد. اشتهایی برای خوردن کمپوت گیلاس نیست، نه برای من و نه برای دو نفر هم دردم که انگار همدیگر را می شناسند. به آب گیلاس لبی می زنیم  و چند تا از گیلاس ها را می خوریم. جوان که ریش بلندی دارد، مشغول خوردن کمپوت است. از من می پرسد: اهل کجایی؟ کارِت چیه؟ کم کم سر صحبت باز می شود؛ دیپلم دارد. دیپلمش را در ایران گرفته است خودش را با نام علی به ما معرفی می کند. از او می پرسم کجا دیپلمت را گرفته ای ؟ چیزی نمی گوید. می فهمم جزو اسرار است. از او می پرسم: حالا به خاطر ما زندانی های شما را آزاد می کنند؟ سری تکان می دهد، چقدر طول می کشد؟ - زیاد طول نمی کشد. می پرسم تا به حال هم گرو گان گرفته اید – مثل کسی که سالهای سال این کاره بوده می گوید: ها!

جوان قوی هیکل دوباره  می پرسد: ما را که نمی کشید؟ این بار در جواب در می آید که وقتی سوارتان  کردند به شما چه گفتند؟ می گوید کسی گفت شما را با خودم می برم ولی نمی کُشمتان. من که کمی دور تر نشسته ام وقتی می شنوم که جوان می گوید حرف همان است، به زنده ماندن امیدوارتر می شوم، هر چند به من کسی چیزی نگفته است.

کسی به طرف آنها می رود. چند نفری هم  اطراف او هستند. چیزهایی به آن  دو نفر می گوید.  پیش من نمی آید. اصلاً مهم نیست! به بیابان نگاهی می کنم. یک ماشین دیگر هم هست؛ درست مثل همین لنکروز ما! که کسی تشر می زند: سرت پایین! نمی دانم که بود. به طرف دیگر که کسی نیست رو ی بر می گردانم. صحرایی به وسعت بی نهایت. بی نهایت همیشه برایم زیبا بوده است؛ حتی الان. یاد یک رباعی  از فیض می افتم:

      

یارما گرمیل صحرامی کند درچشم ما صحرا خوش است                                                

                                           میل دریا  گر کند در چشم ما دریا خوش  است                                    

هرچه خواهد خاطرش ما آن کنیم و آن  شویم

                                                     هرکجا ما را دهد جا جای ما آن جا خوش است

 

یادم هست که خواهرم از این رباعی خیلی خوشش می آمد. بگذریم.

از آب خبری نیست. من هم از کسی آب نخواستم. همراهان را نمی دانم. می خواهند دست هایم را از پشت ببندد که به فکر بازرسی جیب هایم می افتد. بازرسی که نه، چون هر چه در جیب ها دارم بر می دارد، به جز عطر، دستمال و خودکارم. دفترچه ای دارم که تازه خریده بودم و فرصت پیدا نکرده بودم تا چیزی در آن بنویسم، آن را هم بر می دارد. دست و چشمم بسته می شود. دوباره عقب لنکروز سوار می شویم و دوباره به راه می افتیم.  اینجا ماشین با سرعت بیشتری رانده می شود. راه با این که خاکی و ناهموار است، اما صاف تر از مسیر قبلی به نظر می رسد.

دیگر «هوا بس ناجوانمردانه گرم است». در این جای تنگ و در این هوای گرم پتویی روی ما می اندازند؛ حتی روی  سرمان. صدایی می گوید: اینجا مردم است! نفسم بند می آید تا به حال چنین تجربه ای نداشته ام. به سختی نفس می کشم. یکی از دو همراه حالش به هم می خورد و بالا می آورد. به گمانم به او اجازه دادند سرش را برای مدتی از زیر پتو بیرون بیاورد. چشم هایم بسته بود و جایی را نمی دیدم.  پتو را کمی بالا می گیرم حداقل هوایی برای تنفس داشته باشم. سخت گیری نمی کنند.

نمی دانم چه وقت است اما در کویریم خورشید رقاصی می کند. پتو را کنار زده ایم. حالا به هوای داغ، گرد و غبار و باد هم افزوده شده. نمی دانم چه بلایی سر موهای بلندم- که می خواستم در این چند روز مانده به عید بسپارمشان به لبه های قیچی اوس جواد، سلمانی محلمان-  آمده است.

مشغول فکر کردنم. می اندیشم انسان وقتی اراده اش با اراده الهی پیوند بخورد شکست نا پذیر می شود. از خودم می پرسم چطور می شود که اراده کسی با اراده الهی پیوند بخورد؟ در تفکراتم از این چون و چراها با خودم زیاد دارم. پاسخ می دهم: وقتی هدفت در نفس کشیدن، بوییدن، پوشیدن، راه رفتن، گفتن، شنیدن، دیدن، خواندن، نوشتن، کوشیدن، همه و همه رضایت او باشد و رضایت ولیّ او. با این فکر، جان می گیرم. استوارتر می نشیینم و با دست های بسته ام محکم تر لبه لنکروز را می گیرم.

باد موهایم را به بازی  گرفته. خاک ها هم، هم بازی باد شده اند. سرت را بگیر پایین تر! خم می شوم. دوباره زیر پتو، مثل دفعه قبل.  الا ن می رسیم. سخنی است که تا حالا چند بار شنیده ام. گه گاهی ماشین به سرعت از جایی عبور می کند و بعد احساس می کنم آبها به اطراف پاشیده می شوند. علامت بدی نبود. آب و آبادانی و سبزی و زندگی. نمی دانم از کجا این جمله را خواندم که: نه زندگی آن قدر شیرین و نه مرگ آن قدر تلخ است که انسان شرافتش را حراج آن کند. الا ن می رسیم سخنی است که در جواب بی تابی همراهانم گفته می شود و تفکرم را قطع می کند.

لحظه ای بعد، لنکروز متوقف می شود. پیاده می شویم.  همین جا بشین. چند نفر دیگر هم هستند. احساس می کنم در روستایی هستیم. نمی دانم کسی هم اطراف هست یا نه!  سکوتی سنگین بر فضا حاکم است. از نشستن با دست هایی که از پشت بسته شده خسته و کوفته شده ام. از دیشب تا الان که از ظهر رد شده پشت لنکروز بوده ام. خودم را به پهلوی راست می اندازم. خسته و کوفته. کسی کمی جرأت پیدا کرده می پرسد: از اینجا رفتن؟ نمی دانیم. زبان دو همراه من هم، هر از گاهی چرخی در کام خورده و کلامی تولید می کند.

بیست، سی دقیقه ای گذشته که می آیند، بلند شوید! بیایید! با چشمان بسته؟ کجا؟ کسی می گوید: بیا! نترس! آرام، آرام، قدم برمی دارم. سرت را خم کن، برو. به جایی وارد می شویم، ظاهراً پشت سر هم و به نوبت. چشم هایمان را باز می کند. همان جوانی است که به ما می گفت میهمان! در آبی رنگ خانه را می بندد و می رود. خانه ای است بدون موکت و فرش با کفی سیمانی که یک گوشه ی آن کیسه خوابی انداخته اند و سقفی که بر دوش نی مانندهایی قطور و توخالی که در واقع نقش تیر آهن داشت سنگینی می کرد. تا حالا مثلش را ندیده ام، یک لامپ مهتابی و پنکه ی سقفی هم دارد. به علاوه دو پنجره و دو اتاقک دیگر در دو سوی جایی که ما نشسته ایم. به بقیّه که کنار هم به ترتیب به دیوار تکیه زده اند و زانوهایشان را بغل گرفته اند نگاه می کنم. انگار فقط دستان من از پشت بسته شده است و به دست یکی از همراهان دست بند زده شده.

در باز می شود و همان جوان که به ما قول حمام رفتن و تماس گرفتن داده وارد می شود. دست های پنج نفر را باز می کند به جز دست های همان کسی را که با دست بند دست هایش به هم قفل شده بود. و نیز دست های مرا. فکر می کنم شاید جرمم که هنوز از آن خبر ندارم سنگین تر از بقیه است. نمی توانم بنشینم. دوباره به پهلو می افتم. یکی از دو همدردم  که تا حالا چند بار شنیده ام که گفته من شخصی هستم، می گوید: انگار طفلک مریضه! تو ماشین هم اصلاً حرف نزد، بعد خطاب به همان آشنایش می گوید: دست هایش را باز کن!  جواب می شنود که صبر کن خودش بیاد؛ شاید... . دوست ندارم کسی به چشم مریض به من نگاه کند. با زحمت خودم را به دیوار تکیه می دهم. به چهره دیگران نگاهی می اندازم. همه مضطرب و پریشان و نگران و غمناک. نفر آخر کمی آرام به نظر می رسد.

دوباره در باز می شود و همان جوان می آید دست مرا هم باز می کند. کلید دست بند پیدا نشده و دست یکی از همسفران همچنان بسته مانده است. به ساعتم نگاه می کنم؛ یک و سی دقیقه را نشان می دهد؛ فکر می کردم الان سه چهار شده باشد. دراز می کشم. نماز نخوانده ام. نصف بانکه آب می آورد و می گوید: کم مصرف کنید؛ آب نیست. هر چند همراه بانکه آب، شامپو هم آورده. لابد برای حمام رفتن! که پیش از این وعده اش را داده بود! باید دندانِ طمعِ رفتن به حمام را از خاطرم بکنم!

دو همسفرم، در گوشه اتاق خزیده­اند و کنار آن دو همان کسی که دست بند به دست دارد. بنده­ی خدا خیلی ناراحت به نظر می­رسد. شانه به شانه­ی او  جوان خوش پوش با ریش مرتب و موهایی که به بالا شانه زده شده­اند که البته حالا به هم ریخته­اند. بعد هم همان مردی که کمی آرام به نظر می­رسید. من همراه نفر هفتم که می­گوید درجه دار است کنار هم، گوشه­ی دیگر اتاق رو به روی دو برادر. در وسط هم، ورودی اتاقک دخمه مانند. رو به رو و در آن سوی اتاق هم انباری است. طول اتاق ده متر و عرضش شش متری می­شود. البته منهای دو اتاقک.

دنیا را آب ببرد رضا را غم نماز. در اتاقک دخمه مانند، که مثلا نًقش حمام را ایفا می­کند، وضو می­گیرم. بانکه­ی آب را هم همان جا گذاشته­اند. از دخمه  بیرون می­آیم. موهایم را مرتب می کنم. همراهان طوری نگاهم می­کنند که گویی اگر با هم آشنا می­بودیم می­گفتند انگار آقا آمده میهمانی! کسی می­گوید کاش از ما دو برادر یکی را بکشند و دیگری را آزاد کنند. نگاه می کنم. دو هم سفر هم دردم، برادرند! واقعا ًدل آزار است. کاپشنم را کف سرد و سیمانی و خاک آلود اتاق پهن می­کنم و نماز می­خوانم.

بعد از نماز، در چند باري باز می­شود و کیسه خواب­هایی به داخل پرت می­شود. هر کداممان یکی بر می­داریم. دراز مي­کشم. کفش هایم را گذاشته ام زیر سرم و همان پارچه ای که دست ها و چشم هایم را با آن بسته بودند انداخته ام روی کفشهایم. از کاپشن هم به جای پتو استفاده می کنم. همراهان هم مشغول نماز می شوند. اولین کسی که نماز می خواند همان نفر آخری است که کمی آرام به نظر می رسید. بعد از نماز کنار من دراز می کشد. نگاهی به او می اندازم   باید در دامن مادری مومن باليده باشد  می گویم که مادر شما مذهبی هست؟ و او با اشاره ی سر تأیید می کند.

هوا کمی سرد است. دو تایی کیسه خواب را می کشیم روی سرمان. خدایا چه بر سرمان خواهد آمد؟ می شنوم که کناریم با لحنی مظلومانه به سان قیافه اش می گوید: امام کاظم هم زندان بوده و خطاب به من می پرسد: امام سجاد هم زندانی بوده؟ می گویم: بله امام سجاد هم اسیر بوده و حضرت امام باقر هم در همان دوران طفولیت جزو اسرای کربلا بوده است. با تعجب می پرسد: امام باقر هم بوده؟ متعجبم که امکان دارد کسی نفهمد امام باقر هم در کربلا حضور داشته اند. می خوابم. یادم می آید که خواب هم دیدم. هر چند زیاد طول نکشید.

حدود ساعت چهار در باز می شود و علی وارد می شود. سفره آورده؛ همراه دو کاسه آب گوشت که فکر کنم گوشت نداشت. غذا، کم به نظر می رسد ولی در پایان اضافه هم می آید. کسی را اشتهایی نیست. تازه می فهمم علت آن ترس است. علی، کمی رو به ما حرف می زند. گویی دو برادر با او از من آشناترند. هر چند هر دو یک زمان او را دیده ایم. کمی با او گرم می گیرند. می فهمم که دو برادر مغازه فرش فروشی دارند. به قول خودشان شخصی هستند. او می خواهد برود اما با اصرار برادر بزرگ چند لحظه ای درنگ می­کند و دوباره به صحبت با آنان مشغول می­شود. وقتی می خواهد برود هنوز به در اتاق نرسیده که برادر بزرگ می پرسد با کسانی که دراز کشیده بودند روی خاکها چه کردید؟ به آرامی و با خونسردی تمام جواب می دهد: «کشتیمشان!» بعد هم لبخند می زند! و می گوید: ما این جا دروغ نداریم. و در را می بندد و می رود. ما می مانیم و حرف او. شاید خواسته باشند ما را بترساند! شاید راست گفته باشد! کسی چیزی ندیده؟  شاید... هزار چیز به ذهن می­رسد و هر کسی چیزی می گوید.

خدایا! یعنی می شود که انسانی خون انسانی بی پناه و مظلوم را بر زمین بریزد و قلبی لطیف و مهربان را خاموش کند و بعد هم لبخند بزند؟

خدایا! نعمت ... مسلم ... و خواهرم چه شده­اند؟ چه کرده­اند؟ آن هم با دو بچه ی کوچک؟چگونه بر ...

آخر به چه جرمی؟ مگر می شود؟ خودم را تسلیم اراده ی معبودم کرده ام. رضا را ادعای مقام رضا نیست. از خدا ميخواهم که مرا راضی و مطمئن به قضا و قدرش کند.

هنوز نمی دانیم اینان کیستند. علی، که با خونسردی خبر ناگوار کشتن شماری از انسان­های بی­گناه را به ما داد، گفته که رئیسشان به زودی می آید تا با ما صحبت کند.

کلید دست بند همراه ما پیدا نشده و دستان او همچنان بسته مانده. همه ساکتیم. باید این سکوت بشکند و کسی چیزی بگوید. رو به حاج خداداد، که برادر بزرگ خدابخش است، کرده و می پرسم: حالا کجا مغازه فرش فروشی داری؟ دقیق آدرس می دهد. با لبخند به او می گویم اگر بیام مغازه ات فرش بخرم گرون که حساب نمی کنی؟ یک لحظه با چشم هایم لبان دوستان را مرورمی کنم تقریبا ًهمه لبخندی می زنند. از همه بیشتر و با صدای بلند جوان شیک پوش می خندد. خودش غنیمتی است. حاج خداداد با لبخند جواب می دهد حالا شما اجازه بده از اینجا سالم بیرون برویم. با اصرار می گویم جواب من چی شد آقا جون؟ او هم به ناچار می گوید چشم! در خدمتیم. می گویم حالا شد. کمی حرف می زنیم. مخصوصاً در باره حرف علی.

هوا تاریک شده. نمازی خوانده و نخوانده و شامی خورده و نخورده، می آیند که بخوابید. این چند نفر هم حرف های علی تأیید و تکرار و اضافه می کنند که برخی هم زخمی شده اند. با خودم می گویم ان شاءالله نعمت و مسلم زخمی شده اند. نمی دانم. هر چند امید وارم درست نباشد. همان جا که هستیم پاهایمان را به پای کناری با هم می بندند و دست ها را هم از پشت. دست و پای مرا که می بندد، می گوید: سنت رسول الله است که اسیر را می بسته. لحظه ای فکر می کنم، به ذهنم نمی آید که پیامبر دست و پای کسی را بسته باشد. انکار آمیز می گویم: کجا پیامبر دست کسی را بسته؟ با اخم نگاهم می کند و با چهره­ای عصبانی می گوید:  یعنی می گویی نمی بسته؟ من هم به خاطر این که به جرم مخالفت با سنت رسول الله متهم نشوم با دست پاچگی می گویم: می بسته! بله مي­بسته! و به آرامی ادامه می دهم ولی نه به این محکمی. حال آن که معتقدم رسالت حضرت رسول باز کردن غل و زنجیر از دست و پای فکر و روح بشر بوده است؛ «لیضع عنهم اصرهم و الاغلال التی کانت علیهم» نه بستن و به زنجیر کشیدن. یاد فیلم محمد رسول الله مي­افتم؛ در مدینه قبل از جنگ بدر حضرت حمزه خطاب به پیامبر، که می خواهد رضایت ایشان را برای جنگ با مکیان، که اموال مسلمانان را مصادره کرده اند، جلب کند، یکی از جملات ایشان که برا ی من جالب بود این بود که:... می دانیم شما از شمشیر بدتان می آید و... بعد آیاتی نازل می شود و به مسلمانان اجازه ی جهاد داده می شود. پس از جنگ مسلمین، کفار را به بند می کشند. این بار حضرت حمزه از سوی پیامبر پیغام می آورد که پیامبر می فرمایند: اسیران را بند بگشایید. مسلمانان اعتراض می کنند که این ها ما را شکنجه کرده و بر زنان و مردان ما رحم نکرده­ا ند.... که حضرت حمزه می فرماید: سخن، همان است. احتمالاً این بنده ی خدا این فیلم را ندیده است. ناگفته نماند که در اسلام نه جنگ اصالت دارد و نه صلح. در اسلام تکلیف - آن هم به قدر مقدور- اصالت دارد. هر که بامش بیش برفش بیش تر.

خودمانیم. با دست و پای باز خوابیدن نعمتی است. تنها لامپ مهتابی اتاق روشن است. کاش آن هم خاموش بود. نیم ساعتی نشده که احساس می کنم حسابی کتفم کوفته شده است. با زحمت خودم را به این پهلو بر می گردانم. تازه می فهمم غلط زدن در خواب هم نعمتی است. پس از چندی بیدار می شوم. فکر می کنم نزدیک صبح است. با تلاش فراوان ساعت را نگاه می کنم. یک نصفه شب را نشان می دهد. حاج خداداد نشسته و تکیه زده به دیوار. می پرسم: نخوابیدی؟ با ناراحتی به دست های بسته اش اشاره ای می کند و با تلخی می گوید: این طوری! معلوم می شود دوستان همه بیدارند و فقط دراز کشیده اند. نگهبان می آید و از همان پشت در تذکر می دهد. امشب چقدر طولانی شده، انگار نمی خواهد تمام شود.

        سر آن ندارد امشب که برآید آفتابی                          چه خیال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی

بالاخره صدای اذان به زحمت شنیده می شود. بلند می شویم. منتظریم بیایند دست هایمان را باز کنند. همان کسی که دیشب نگهبانی می داده می آید. نماز که می خوانیم بدمان نمی آید خوابیدن با دستانی که از جلو بسته شده اند را تجربه کنیم. از دیشب بهتر است.

صبحِ سرد و ابری سه روز مانده به عید است. وقتی علی به عنوان صبحانه چای و نان می آورد، الان یادم نیست که شکر هم بود یا نه. حاج خداداد از او می پرسد: رئیستان امروز می آید؟ او هم با سر اشاره می کند و با تردید می گوید: می آید. می رود و در را هم می بندد. یکی از رفقا می گوید در که بسته می شود نفسم بند می آید.  احساس خفگی می کنم. بقیه هم می گویند: ما هم همین طور. با لحن آن بنده خدا در آن فیلم در می آیم که: «درست است که درهای زندان به روی شما بسته است، اما درهای رحمت الهی که باز است.» دوباره همه می زنند زیر خنده. محمد می گوید بی خود نیست که به تو می گویند روحانی هستی. یاد حرف برادرم می افتم که گفته بود رضا همه چیز را به شوخی می گیرد. اگر حرف او درست باشد این بار مرگ را هم به سخره گرفته ام. زندگی جدی است، اما مرگ جدی تر است؛ چرا که ما برای ابد خلق شده ایم برای ابد: «خلقتم للبقاء» تصمیم گرفته ام نگریم. حتی در تنهایی. حتی یواشکی زیر کیسه خواب.

شنبه هم گذشت. امروز، سرکرده گروه، می آید. جوان لاغر اندام بیست و چند ساله ای همراه چندین نفر اسلحه به دست صورت پوشیده وارد می شود. برخی صورت هایشان باز است. فرشی هم آورده اند. فرش را پرت می کنند داخل اتاق و همان جوان می گوید تصور کنید اگر شما به جای ما می بودید چه می کردید؟ فرش را پهن می کنیم.

ما به جای شما؟ چه ربطی دارد؟ البته شاید چون او برهانی قاطع به نام اسلحه دارد، حق هم با اوست!

برای باز جویی آمده. یک پلاستیک در دست دارد که کارت شناسایی و کاغذهایی که از اسرای جنگی! گرفته در آن قرار دارد. می نشیند. افرادش، برخی ایستاده و برخی دیگر به صورت نیم دایره نشسته اند. او در سمت چپ این نیم دایره یکی مانده به آخر قرار گرفته است. باز جویی را شروع می کند.