به مناسبت ولادت حضرت فاطمه (س) و در راستاي طرح ملي ديدار با مفاخر، جمعي از دانشجويان دانشگاه علم و صنعت از سوي جهاد دانشگاهي اين دانشگاه با خانواده امام موسي صدر ديدار و گفت‌وگو كردند.
امام موسی صدر از نزدیک با مردم در ارتباط بود
به گزارش روابط عمومی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در اين ديدار حورا صدر، فرزند امام موسي صدر، گفت: آن زمان امام موسي صدر همواره پيشرو بود و براي انتقال ديدگاهش بسيار تلاش مي‌كرد، اما امروز حضور اين ديدگاه‌ها بيشتر خودنمايي مي‌كند و اين سر موفقيت امام موسي صدر است كه امروز بيشتر ديده مي‌شود.
وي با اشاره به فعاليت‌ها و اقدامات امام موسي صدر در ايران و لبنان، خاطر نشان كرد: از خصوصیات امام موسی صدر این است که ایشان در آغاز كار ايشان در لبنان مدتی طولاني اوضاع مردم را بررسي مي‌كرد و منطقه به منطقه با تك تك مردم ديدار مي‌كرد
وی افزود: علي‌رغم اين كه آن زمان مي‌گفتند روحاني بايد كارهاي مربوط به روحانيت را انجام دهد، درس دهد و حداكثر خمس و زكات بگيرد، امام موسي صدر مدتي در مسجد مي‌نشست و خود صحبت نمي‌كرد، بلكه درد دل مردم را گوش مي‌كرد.
صدر گفت: ايشان هر روزي را به يك منطقه اختصاص داده بود و حرف‌ها و آرزوهاي مردم آنجا را مي‌شنيد و با تك تك مردم ارتباط مستقيم داشت. زماني در جمعي فردي از او پرسيده بود كه چه كسي از شما حمايت مي‌كند و مورد حمايت كدام دستگاه عظيم اطلاعاتي هستيد كه مردم اين قدر به شما علاقه‌مند شده‌اند. و ایشان می‌گوید: اگر به كيلومتر شمار ماشين من نگاه كنيد، مي‌فهميد، من در تك تك خانه‌ها را زده‌ام و با تك تك مردم صحبت كرده‌ام.
صدر افزود: آغاز كار ايشان اين بود كه بدانند درد و دل مردم چيست؟ به خصوص جامعه شيعيان لبنان كه همواره در محروميت و محدوديت نگهداشته شده بودند، براي ايشان بسيار اهميت داشت.
وي ادامه داد: امام موسي صدر ليستي داشت كه اطلاعات لبنان را كامل در آن جمع‌آوري كرده بود، در آن زمان چيزي به نام آمارگيري وجود نداشت، البته قصدي هم بود كه آمار گرفته نشود، چون به هر حال جمعيت شيعه در آنجا مسلط بود و نمي‌خواستند اين بیشتر بودن جمعيت شيعيان در آنجا اعلام شود، البته حتي دواير دولتي و مردم نيز امكانات آنجا را نمي‌دانستند.
مهدي فيروزان، خواهرزاده امام موسي صدر نيز در اين ديدار، گفت: امام موسي صدر در اين بررسي‌ها امكانات شيعيان را برآورد كرد و در واقع كار يك دولت را انجام داد. در ابتداي ورودش با دعوت آقاي سيد عبدالحسين شرف الدين به لبنان رفت، قبل از استقرار چند بار به آنجا سفر كرده بود، زماني كه مي‌خواست از لبنان بر گردد، آقاي شرف الدين پرسيد: شما در لبنان چه ديديد، امام موسي صدر تمام يادداشت‌هایی را که از اوضاع و احوال شيعيان لبنان در دفترچه‌اي را جمع‌آوري كرده بود، به شرف الدين داد. پس از رفتن امام موسي صدر عده‌اي به ديدن آقاي شرف الدين مي‌آيند كه شرف الدين به آنها مي‌گويد : امام موسي صدر فردي مدبر و مدير است و به درد جامعه لبنان مي‌خورد، اين گفته و تعريف وي دهان به دهان مي‌چرخد، مردم مي‌گويند او از كسي حمايت مي‌كند كه ما تاكنون او را نمي‌شناختيم، در نهايت در جلسه‌اي فردي با حالت انتقاد این را می‌پرسد، آقاي شرف الدين دفترچه را به آنها نشان مي‌دهد و از آنها مي‌خواهد آن را مطالعه كنند و مي‌پرسد چه كسي از شيعيان لبنان است كه چنين مطالعه‌اي از اوضاع شيعه داشته باشد. اين دفترچه آن‌چنان جست‌وجوگرانه نوشته شده است كه فردي در لبنان نيست كه چنين مطالبي از شيعيان بداند. در اين ديدار اولين بار است كه بزرگان و مردم مي‌فهمند امام موسی صدر فردي است كه ذهن منظم و برنامه‌ريزي شده‌اي دارد و برايشان بسيار تعجب‌آور بود كه غريبه‌اي وارد شود و اطلاعاتي از حاشيه زندگي آنها بدهد كه خودشان بي‌خبرند.
در ادامه خانم صدر گفت: امام موسي صدر از همان ابتدا سعي كردند كار تشكيلاتي داشته باشند، از اولين فعاليت‌ها احياي مؤسسه «بِرّ و احسان» بود كه در اين چارچوب ايجاد جمعيت‌هاي خيريه و كمك رساني را آغاز كردند و طرح جمع‌آوري متكديان را نيز آغاز كردند. او از متكديان آمار گرفت و بررسي كرد كه مشكلات آنها چيست و به هر كدام از متكديان بسته به شرايطش چگونه مي‌تواند كمك كند و براي آنها برنامه‌ريزي كرد.
وي ادامه داد: همچنین امام موسي صدر عضو افتخاري جمعيت‌هاي ديگري بود كه براي اعطاي وضعيت منطقه جنوب لبنان تلاش مي‌كردند. تأسيس مدرسه صنعتي «جبل عامل» هم بر اساس يك سري آمارها و ارقام و تحقيقات پژوهشي بود كه يكي از سازمان‌هاي فرانسه در مورد علل عقب ماندن و مشكلات مردم لبنان انجام داده بود که از آن گزارش براي تأسيس اين مدرسه استفاده شد.
وي ضمن اشاره به تلاش امام موسي صدر براي تشكيل مجلس اعلاي شيعيان و با بيان اين كه تنها گروهي كه در لبنان، مجلس و بنيادي نداشت، شيعيان بودند، گفت: امام موسي صدر با فعاليت‌هاي چند ساله اين مجلس را بنياد نهاد كه همچنان در حال فعاليت است. پس از آن حركت المحرومين را شكل داد كه در آن همه محرومان اعم از شيعيان و غير شيعيان بودند، پس از آن نيز به ايجاد سازمان امل پرداخت.
صدر تأكيد كرد: امام موسي صدر همواره به تشكيلات اهميت مي‌داد و با روش پيش مي‌رفت و اصرار داشت كه هر كاري كه بخواهيم موفق شود، بايد به صورت سازماني پيش رود و الا تلاش ما هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت. در آن شرايط و پس از اين موفقيت‌ها همه تلاش مي‌كردند، به نوعي بگويند او وابسته به يك فرد يا گروه يا حكومت است، اما وقتي فردي از او پرسيد با چه انگيزه‌هايي اين كارها را مي‌كنيد، گفت همه تلاش مي‌كنند انگيزه‌هايي را به من نسبت دهند اما هيچ كس نمي‌گويد كه او اخلاص دارد و براي هدفش كار مي‌كند.
موفقیت امام موسی صدر در گرو اخلاص بود
در ادامه مهندس فيروزان گفت: موفقيت امام موسي صدر در گرو اخلاص بود، نه اين كه به دليل حمايت و پشتيباني سيستم و قدرتی باشد.
وي ادامه داد: تعداد مصلحان ديني كه در قرن اخير ظهور پيدا كرده‌اند و باقي ماندند، بسيار كم است. از اين تعداد كساني كه از منظر دين به حوادث جامعه نگاه كرده‌اند بسيار كمتر است و باز هم از اين تعداد مصلحان ديني كه دغدغه اصلاح داشتند و براي رشد انسان تئوري پردازي كردند، تعدادشان به انگشتان دست نمي‌رسد و باز هم از اين تعداد كساني كه توانستند آن را اجرا كنند، بسيار كمتر هستند.
مدیر عامل شهر کتاب افزود: مجتمع مقاومي كه امام موسي صدر طراحي كرد، تئوري مكتوب در يك كتاب با جملات درخشان نيست، امام موسي صدر تاكيد داشت، اسرائيل يك تمدن است و ما در مقابل، تمدن ديگر هستيم. رویارویی دو تمدن در مقابل هم، فقط به بعد نظامي ختم نمي‌شود، مجتمع مقاوم در تمام شئونش بايد در مقابل كيان صهيونيسم بايد مقاوم باشد و مقابله بايد در تمام شئون باشد. امام موسي صدر براي اين تئوري تشكيلات و تاسيسات درست مي‌كند و افراد را آموزش مي‌دهد.
فيروزان ادامه داد: يكي از دلايل ربوده شدن ايشان توسط ليبي اين بود كه در عمل و نظريه پردازي موفق بودند، به اين دليل ليبي به عنوان مجري تصميمات بين‌المللي ايشان را مي‌ربايد.
وي گفت: شيعه‌اي كه حقيرترين و پست‌ترين شرايط اجتماعي را در يك كشور داشت، به قدرتي تبديل شد كه در معادلات منطقه بايد حضور داشته باشد.
خواهرزاده امام موسي صدر، ادامه داد: بسياري از بنگاه‌ها و مؤسسات در شرق به دليل اين كه عمدتاً قائم به شخص است، با غيبت آن فرد مؤسسه آهسته آهسته تضعيف مي‌شود، اما تمام مؤسساتي كه امام موسي صدر در لبنان تشكيل داد، هر روز قوي‌تر مي‌شود، روزگاري يكي از مؤسسات 200 يتيم را نگهداري مي‌كرد و سال گذشته اعلام كردند دو هزار و 500 يتيم جنگ زده و محروم را تحت پوشش قرار داده و اين يعني توفيق در تشكيلات.
وي افزود: نكته اساسي فرق امام موسي صدر با دیگر روشنفكران ديني، روحانيان و كساني كه در تاريخ امروز موثر بوده‌اند، اين است كه نگاه امام موسي صدر به انسان و تعريفي كه از انسان دارد، كامل‌تر است به ميزاني كه اين تفاوت وجود دارد امام موسي صدر از همگنانش متفاوت مي‌شود.
در ادامه اين ديدار خانم صدر افزود: همين نگاه امام صدر باعث مي‌شود تا اين ميزان به ارتباط با مردم اهميت دهد، اين ارتباط باعث مي شد كه از آنها ايده بگيرد و طرح‌هاي موسي صدر از بالا به پايين نبود.
مبناي فكري و اعتقادي فعاليت امام موسي صدر تعاليم اسلامي بوده است
در ادامه این دیدار، يكي از دانشجويان پرسيد، ديدگاه‌هاي فكري امام موسي صدر از نظر اجتماعي و سياسي تا چه اندازه به مبارزان انقلابي آن مقطع نزديك بود، آيا نقطه اشتراكي ميان عقايد ماركسيستي و سوسياليستي و انديشه هاي امام موسي صدر وجود داشت.
حورا صدر، چنین پاسخ گفت: مبناي فكري و اعتقادي فعاليت امام موسي صدر تعاليم اسلامي بوده است. ايشان همه چيز را با اتكاء به آيات قراني، احاديث نبوي و ائمه ارجاع مي‌دهند ، ضمن اين كه ايشان به انسان و تجارب انسان اعتقاد داشتند، مبناي تحرك وي مباني و تعاليم اسلام بوده است و از سويي اعتقاد به تجارب انسان خاص وي بود.
فيروزان نيز افزود: هر حركت اجتماعي يك خاستگاه فلسفي، ايدئولوژي و منظومه تاكتيكي دارد تا به ثمر برسد، زماني كه امام موسي صدر كار خود در لبنان آغاز كرد، زمان استقرار عاطفي، سياسي، اجتماعي و شهرت و اعتبار و ماركسيم بود.
وی افزود: در تمام دنيا هر حركت آزادي‌طلبانه‌اي يا مورد حمايت ماركسيسم بود يا از ماركسيسم سرچشمه گرفته بود. امام موسي صدر به سرزميني رفته بود يا بعثي‌ها يا سوسياليست‌ها و يا تقدمي‌اشتراكي‌ها حاكم بودند. حتي تمام جوامع شيعه اگر مي‌خواستند احساس حيات بكنند، بايد در احزاب چپ فعاليت مي‌كردند يعني شناخته شدن و مجال يافتن براي شكوفا شدن توانايي در احزاب چپ بود.
خواهرزاده امام صدر گفت: زماني كه امام موسي صدر ربوده شد، هنوز تحولات چپ در دنيا به سقوط نكشيده بود اما شيعيان ديگر در احزاب چپ نبودند. امام موسي صدر تأكيد داشت كه اسلام مي‌تواند پاسخ‌گو باشد. او اسلام را نه به عنوان چسبي براي وحدت يا الگويي مانند صفويه براي مقابله با عثماني‌ها و نه به عنوان يك قدرت براي رشد اقتصادي بلكه به عنوان يك هويت مي‌ديد.
فيروزان ادامه داد: وقتي ايشان ربوده شد، جامعه‌ي شيعيان ديگر نيازي به فعاليت در احزاب چپ نداشتند اما ممكن بود همان زمان با احزاب چپ فلسطيني در مورد جنگ با اسرائيل و دفاع از جنوب لبنان همگام باشد. همانطور كه اگر آن زمان مي‌خواست براي فعاليت‌هايش در لبنان هم‌پيماني انتخاب كند، چپ‌هاي فلسطيني و لبناني و سوري را انتخاب مي‌كرد. او همان زمان هم‌پيمان جدي حافظ اسد بود. اما روابطش با قذافي خوب نبود؛ زيرا او را دقيقا مخالف مصالح عرب مي‌ديد.
وي تأكيد كرد: امام موسي صدر براي جامعه‌ي لبنان به يك هويت اعتقاد داشت. اين هويت را در طايفه‌ي خود شيعه مي‌بيند و در مجموع لبنان خدامحوري. به همين دليل با مسيحيت، دروزي‌ها و سني‌ها مي‌توانست كار كند. امام موسي صدر ايدئولوژي را به عنوان عامل نديده است بلكه آن را هويت ديده است. احزاب چپ همه در مقابل امام موسي صدر باخته بودند.
در ادامه يكي از دانشجويان از وضعيت پيگيري سرنوشت امام موسي صدر پرسيد و حورا صدر پاسخ داد: عملاً كاري كه شايسته‌ي اين موضوع باشد اتفاق نيفتاده است زيرا اگر تلاشي جدي در اين رابطه مي‌شد، نتيجه مي‌داد. كاري كه در شأن اين موضوع باشد، انجام نشده است. ممكن است اقداماتي صورت گرفته باشد اما در حد اين موضوع نيست.
امام موسی صدر و انقلاب اسلامی ایران
فيروزان نيز در اين ديدار در پاسخ به پرسشي در مورد برخي اختلافات امام موسي صدر با مبارزان انقلابي ايران گفت: امام موسي صدر در آن زمان مانند يك رجل دولت با حوادث اطراف برخورد مي‌كند نه يك رهبر گروه انقلابيان. او در داخل لبنان به فكر ايجاد مجلس و داشتن نماينده بود. مناسباتش به عنوان يك گروه انقلابي چريكي نيست. امام موسي صدر يك حزب درگير با احزاب ديگر بود.
وی افزود: تمام مخالفان امام موسي صدر مي‌گويند وقتي انقلاب پيروز شد فهميديم ايشان درست رفتار مي‌كرده است زيرا امام موسي صدر به شرايط حكومت رسيده بود.
مدیرعامل شهر کتاب افزود: بسياري از انتقادات آن دوره به اين دليل بود كه ما در شرايط انقلاب بوديم و آنان در شرایط ايجاد حكومت. همانطور كه امام خميني(ره) در اين دو شرايط نيز با شيوه‌هاي متفاوت عمل مي‌كرد.
فيروزان در ادامه به تأكيد بر دو بعد زمان و مكان در فقه امام موسي صدر پرداخت و گفت: اين يكي از دلايل اختلاف و تفاوت امام موسي صدر با برخي از روحانيان آن زمان بود. ديدگاه فقهي امام موسي صدر با برخي از فقها متفاوت بود. شرايط اجتماعي و زيستي بر بسياري از احكام فقهي اثر مي‌گذارد.
وي ادامه داد: موضوع ديگر اين است كه به ميزاني كه سياستمداران به الفباي سياست آشنا مي‌شوند و فعاليت مي‌كنند، مي‌توانند به مذاكره نزديك شوند. انقلاب پيش از پيروزي انقلاب، انقلاب فضاي مبارزه است و در آن، امكان گفت‌وگو وجود ندارد.
امام صدر نگاهی اصلاحی به حوزه‌های علمیه داشت
بنا بر این گزارش، در ادامه حورا صدر، در پاسخ به پرسش ديگري درباره دوران پیش از سفر امام موسی صدر به لبنان، گفت: در حوزه‌ي علميه‌ي قم كلاس‌هاي ايشان بسيار متفاوت بوده است و بسياري دوست داشتند در آن شركت كنند. در حوزه هيچ درسي را نزد يك استاد ياد نمي‌گرفتند و همواره در هر زمينه از دو نفر بهره مي‌گرفتند تا ديد جامع‌تري داشته باشند و افق‌هاي نگاه مختلف بهره مي‌بردند.
وي افزود: ايشان از روزنامه‌فروشي روزنامه‌اي مي‌گرفتند مطالعه مي‌كردند و بعد آن را پس مي‌دادند و روزنامه‌اي ديگر مي‌گرفتند تا ديدگاه‌هاي مختلف را بشنوند.
صدر ادامه داد: امام موسی صدر نگاه اصلاحي به حوزه‌هاي علميه داشت و در اين رابطه طرحي را با شهيد بهشتي دنبال مي‌كرد. كه البته مشخص نيست آن زمان اهل حوزه از اين اقدام راضي بوده‌اند یا نه. روش تحصيل امام موسي صدر اين بود كه خود را محدود نكند و اقدامات نوآورانه داشته باشند.
در ادامه فيروزان نيز گفت: در يك تحقيقي كه انجام شده است آمده كه امام موسي صدر در آن دوران اسرائيل‌شناسي مي‌كند و اين كاري تئوريك نبوده است و بايد در ميدان حضور مي‌يافت و مسائل را از نزديك مي ديد. به همين دليل از دعوت‌ها و فرصت‌ها براي استفاده و كسب علم استقبال مي‌كرد.
تا جایی که می‌توانست، برای خانواده وقت می‌گذاشت
در ادامه حورا صدر نيز در پاسخ به پرسش يكي از دانشجويان در مورد اينكه خاطره‌اي از امام موسي صدر برايشان بگويد، گفت: تا جايي كه امكان داشت، براي خانواده وقت مي‌گذاشت و ترتيبي مي‌داد كه نزديك خانواده باشد. در يك اتاق ما درس بخوانيم و خودشان نيز مطالعه كند. هميشه از فرصت‌ها استفاده مي‌كرد.
وی افزود: در سفري كه با وي به محيط بازي براي فراغت رفته بوديم در مورد نقش برگ درخت و كلروفيل‌سازي صحبت كرد و توضيح داد كه چنين كار مهمي در يك برگ كوچك انجام مي‌شود. هميشه در پاسخ به انتقاد مادرم كه چرا براي بچه‌ها وقت نمي‌گذاريد مي‌گفت من گرفتارم. آنها رفتار من را مي‌بينند و از رفتار من ياد مي‌گيرند.
امام موسی صدر، شخصیتی همه‌جانبه داشت
بنا بر این گزارش، در ادامه مهدي كاظمي رييس معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي علم و صنعت نيز ضمن تاكيد بر ضرورت شناخت انديشه‌هاي امام موسي صدر، گفت: امروز پس از سی سال كه وارد صور و جنوب لبنان مي‌شويم، هنوز عكس‌هاي امام موسي صدر را در خيابان مي‌بينيم در حالي كه اين اقدام با حمايت دولتي نيست.
وي با بيان اينكه اخلاص، ارتباط با مردم و خانواده‌ي امام موسي صدر سه نكته‌اي است كه بايد به آن توجه كرد گفت: امام موسي صدر از درون خانواده مرجعيت رشد يافت. خانواده امام موسي صدر حق بزرگي بر گردن شيعيان دارد.
كاظمي افزود: امام موسي صدر شخصيت همه جانبه‌اي داشت و موجب تجديد حيات شيعيان در لبنان شد. در ميان افرادي كه مي‌شناسيم چنين فردي با اين درجه از مديريت، انسجام فكري و معتقد به سيستم بسيار نادر است و در كنار امام موسي صدر و در اين حد فقط مي‌توان از شهيد بهشتي ياد كرد.
بر اساس اين گزارش در پايان بنا به تقدير از تلاش‌هاي خانم صدر براي بيان و تبيين آرای امام موسي صدر لوح تقديري از سوي جهاد دانشگاهي علو و صنعت به وي اهدا شد.