شاید به زودی، دمینوی حركت های انقلابی كشورهای عربی، دیكتاتور لیبی كه بیش از سه دهه است بر مردم مسلمان لیبی حكم رانی می كند را نیز به لرزه درآورد و در این میان سرنوشت امام موسی صدر به عنوان رهبر و مغز متفكر جهان اسلام را پس از سه دهه روشن سازد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
رویدادهای اخیر در چند كشور اسلامی عربی بسیاری را به تكاپو درآورده است. این تكاپوها از سویی در جهت بقای رژیم های پوسیده ای است كه ده ها سال است با حمایت غربی های مدعی حقوق بشر بر جان و مال و ناموس و آبروی مردم مسلمان منطقه حاكم شده و با شیوه های استبدادی شان به حكم رانی مشغول بوده اند. از سوی دیگر این تكاپوها در حالی در حمایت از معترضان و مخالفان حاكمان مادام العمری انجام می شود كه تنها پشتوانه شان مردم و حمایت های مردمی و توكل به خداوند است.
واقعیت این است كه به نظر همه این اقدامات انقلابی و اعتراضی اخیر در این كشورها متأثر از انقلاب اسلامی ایران و اندیشه ناب و ملكوتی امام راحل، خمینی كبیر، است كه با تأخیری سی و دو ساله بروز و ظهور یافته است. حضور معنوی و ارزشی انقلاب اسلامی به گونه ای است كه نمی-توان آن را كتمان كرد. متأسفانه غربی ها با تشویق و حمایت دیكتاتور عراق جنگی هشت ساله را بر ایران اسلامی تحمیل كردند و ایران انقلابی نتوانست آن طور كه باید و شاید به ارائه اندیشه ناب اسلامی و انقلابی و به اصطلاح صدور معنا و معنویت انقلاب اسلامی به دیگر كشورها و به ویژه كشورهای اسلامی بپردازد. پس از پایان جنگ نیز با توجه به مشكلاتی كه در اثر جنگ به وجود آمده بود دغدغه اصلی دولت مردان چیز دیگری شد و آنچه باید، تقریباً به محاق رفت و ایران اسلامی نتوانست اندیشه های ناب خویش را به طور كامل پی گیری كند.
همه این اقدامات اخیر در كشورهای اسلامی عربی در حالی رخ می دهد كه انقلاب اسلامی در ایران در زمانی به پیروزی رسید كه قبل از آن چندین نهضت و قیام كاملاً مردمی در ایران به شكست كشیده شده بود. از نهضت تنباكو و مشروطیت گرفته تا حوادث پس از شهریور بیست و پس از آن كودتای بیست و هشت مرداد و آن گاه قیام پانزده خرداد كه نقطه های آغازین انقلاب اسلامی را به رهبری امام روح الله خمینی ایجاد كرد، همه و همه در راستای آزادی خواهی و عدالت خواهی و استقلال طلبی ملتی بزرگ بود كه قرار بود همه این ارزش ها در قالب جمهوری اسلامی متبلور شود. درواقع انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی تبلور همه خواسته های متراكمی بود كه در طول یك صد سال انباشته شده بود و یكجا گرد آمده بود. و این حضرت روح الله بود كه با دم مسیحایی اش تجلی بخش همه این خواسته ها شد.
اكنون ملت های منطقه در سی و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به میدان آمده اند تا دیكتاتورهایی كه در طول پنج دهه بر گرده آنان سوار شده اند را كنار بزنند و كاری كه مردم ایران در سه دهه قبل انجام داد را محقق سازند. به نظر تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی بعد از سی و دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی آن هم با توجه به حمایت همه جانبه غرب از این دیكتاتورها زمان زیادی نیست. در هر صورت ظرفیت اعتراضی و مقاومت پذیری مردم نیز بایستی به اوج خود می رسید تا در روز موعود به صحنه آمده و ندای تغییر و تحول را سر دهند و به زیر كشیدن قدرت دیكتاتورها را شاهد باشند.
در این میان پیروزی حزب الله لبنان در جنگ سی و سه روزه و پیروزی حماس در جنگ بیست و دو روزه بر رژیم اشغال گر قدس نیز بی تأثیر نبوده و نیست. البته حمایت قاطع ایران از فلسطین و به ویژه مقاومت های مذكور در حالی كه برخی از همین كشورهای عربی از پشت به حزب الله و ملت فلسطین خنجر می زدند و راه خیانت را در پیش گرفته بودند نیز قابل توجه و تأمل است. باز هم اینها همه متأثر از انقلاب متعالی ایران اسلامی است. دفاع و حمایت معنوی و سیاسی از ملت مظلوم فلسطین تنها كاری بوده است كه انقلاب اسلامی در طول این سال ها انجام داده و در این راه هزینه-های زیادی را متحمل شده است.
كتمان تأثیرات انقلاب اسلامی با توجه به تصریحات برخی از رهبران فعلی این قیام ها چندان راه به جایی نمی برد. راشد الغنوشی، از رهبران اسلامی تونس، در مباحث مختلف خود همواره از تأثیرات انقلاب اسلامی سخن گفته و بر آن تأكید كرده است. افزون بر این، تردیدی نیست كه رشد بیداری عمومی اسلامی در سرتاسر كشورهای اسلامی همه متأثر از انقلاب اسلامی است. اگرچه در سال-های اخیر برخی گروه ها مانند القاعده در پی مصادره این تأثیرات بوده اند و با رفتارهای افراطی خود سعی در مصادره این اقدامات به نفع خود داشته اند و به گونه ای در تخفیف تأثیر وجه متعالی انقلاب اسلامی در منطقه كوشش كرده اند اما رویكردهای معقول و معتدلی نیز در منطقه وجود دارد كه ریشه دارتر از القاعده بوده و می توانند با برنامه ریزی و اقدامات مؤثر خود روند اعتراضات فعلی را به سمت مطلوبی هدایت كنند كه در نهایت مردم پیروز صحنه باشند.
شاید اگر این كشورها از رهبری همانند امام خمینی برخوردار می بودند این قیام و انقلاب ها سال ها قبل هم می توانست هدایت شود و رخ دهد. آنچه در ایران اسلامی اتفاق افتاد این بود كه ایران دارای رهبری بود كه بر اساس اسفار اربعه سیر عقلی چهارگانه عرفانی ای را پیش روی داشت كه پس از گذراندن مراحل سیر و سلوك و به ویژه در سیر چهارم آن پا به میان خلق گذاشت و با هدایت مردم توانست تحول عظیمی در ایران پدید آورد. این وضعیت اگرچه در كشورهای اسلامی عربی مفقود است اما می توان همه این تحولات را متأثراز انفاس قدسی امام خمینی و تجربه جمهوری اسلامی ایران در طول این سی و دو سال اخیر به شمار آورد. این موضوع، نكته ای است كه از چشم برخی از صاحب نظران معاصر نیز مخفی نمانده است.
در همین زمینه سید حسین نصر در بخشی از مقاله مبسوط خویش می نویسد:
«برای بسیاری از افراد جالب توجه است و حتی ممكن است شگفت آور باشد كه می بینند آیت آلله خمینی كه در اوایل عمرش نه فقط به عرفان نظری بلكه به عرفان عملی بر ریاضت و عزلت و ترك دنیا تأكید می كند، بسیار علاقه مند بود، در اواخر عمرش كاملاً وارد صحنه سیاست شده است. كلید این معما را بیش از هر چیز باید در همان مراحل سلوك معنوی و سفر آدمی از خلق به سوی حق و رجعت وی از حق به سوی خلق كه ملاصدرا در آغاز اسفار اربعه به آن پرداخته است، جست وجو كرد. این اسفار هم شامل مرحله سفر از «خلق» به «حق» است و هم شامل مرحله بازگشت به «خلق» به همراه «حق». ثانیاً كلید این معما را باید در تفسیر آیت الله خمینی از مراحل این سفر و چگونگی تطبیق آن در مورد خودش و رسالتش در زندگی جست وجو كرد.» (اطلاعات حکمت و معرفت، شماره یك).
شاید بی ارتباط نباشد كه در كنار امام خمینی و تأثیرات انقلاب اسلامی بر تحولات عظیم كشورهای عربی از فعالیت های امام موسی صدر در لبنان نیز یاد كنم. ایشان در طی دوره بیست ساله حضور خود و قبل از آن كه در لیبی به دستور دیكتاتور آن ربوده شد، تأثیرات عمیقی بر لبنان و دیگر كشورهای اسلامی و عربی برجای گذارد. وی با حضور مؤثر خود در لبنان و نیز رفت و آمد گسترده خود در كشورهای عربی اسلامی و رایزنی با سران و شركت در نشست ها و سخنرانی های مختلف و به ویژه مصر و شخص جمال عبدالناصر بر آن بود كه تحولی عظیم در خاورمیانه به وجود آورد. همچنان كه ایشان با اقدامات علمی و عملی و به ویژه در حمایت از امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی و آماده سازی كشورهای عربی و اسلامی برای پذیرش ایران بعد از انقلاب، حمایت های بی دریغی از انقلاب اسلامی ایران به عمل آورد.
بی تردید در كنار همه عوامل دیگر كه موجبات تأخیر در حركت های مردمی مردم منطقه را فراهم آورد نمی توان از فقدان امام موسی صدر به عنوان یكی از عوامل این تأخیر یاد نكرد. به یقین اگر در طول بیش از سی و دو سالی كه از فقدان حضور امام موسی صدر می گذرد ایشان حضور می-داشت، «خاورمیانه اسلامی» سال ها پیش از این شكل گرفته و تثبیت شده بود. امروزه اگرچه امام موسی صدر حضور فیزیكی ندارد اما اندیشه و سیره او مسیر مردم منطقه اسلامی عربی را به روشنی ترسیم كرده و به ویژه كشورهای اسلامی عربی با پیروی از اندیشه های ایشان می توانند در تعمیق بخشی به حركت های خود و خلوص اسلامی آن بكوشند و اجازه ندهند افكار انحرافی در مسیر آنان خللی پدید آورد. او كه معتقد بود اسرائیل شرّ مطلق است.
شاید به زودی، دمینوی حركت های انقلابی كشورهای عربی، دیكتاتور لیبی كه بیش از سه دهه است بر مردم مسلمان لیبی حكم رانی می كند را نیز به لرزه درآورد و در این میان سرنوشت امام موسی صدر به عنوان رهبر و مغز متفكر جهان اسلام را پس از سه دهه روشن سازد.
در هر صورت تحولات اخیر هر گونه خاتمه یابد باز هم به نفع ایران اسلامی و مردم منطقه است. ایران با كشورهای اسلامی دارای نظام های دموكراتیك می تواند تعامل بهتر و مؤثرتری داشته باشد تا نظام های وابسته به غرب و دیكتاتورهایی كه سال ها است بر ملت خود سیطره دارند و خواب هایی هم برای بعد از مرگ خود دیده اند. این وضعیت همچنین می تواند كار اسرائیل را اگر هم یكسره نكند، اما با دشواری های جدی و فراوانی مواجه كند. افزون بر این، تحول در مصر می تواند دمینوی تغییر در منطقه خاورمیانه را تسریع كرده و خاورمیانه را آماده اسلامی شدن سازد. شك نباید كرد كه در نهایت، این تحولات به نفع مردم منطقه و اهداف متعالی اسلام است و روز به روز نیز ابعاد و عمق آن گسترش می یابد و همه كشورهای دیكتاتور و مستبد منطقه را دربر می گیرد.
امید می بریم اعتراضات اخیر مردمی كه از تونس شروع شد، از مصر عبور كرد، به یمن رسید، و اردن، بحرین و دیگر كشورهای غیر دموكراتیك منطقه را درنوردید به نتایج خوبی ختم شود. به ویژه امید می رود اعتراضات مردمی كه در میدان تحریر در مصر اوج گرفته است به آزادی مردم مصر و سایر مردم منطقه ختم شود و این آغازی باشد بر پایان حكم رانی رژیم های پادشاهی، موروثی و ریاست جمهوری های مادام العمری.
شریف لک زایی
مطالب مرتبط
نسبت انقلاب اسلامی و حکمت متعالیه در گفتگو با شریف لک زایی