شهید مطهری در
دیداری در مورد امام موسی صدر ضمن بیان برجستگی های علمی و فقهی از ایشان به
عنوان فقیه و حکیمی یاد می کرد که با "ملاصدرا خوب جفت و جور شده" و
نوعی آمیختگی فلسفه با عرفان را در خود پرورانده است. ایشان حتی می گفت: "اقا
موسی در فلسفه صاحب نظر است و اسفار در دستش چون موم است" و یا قریب به این
مضمون: "تسلط آقا موسی به مباحث کلامی یکی از رموز موفقیت او در صحنه
منازعات علمی لبنان است."
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
چند روز قبل طی ایمیلی درباره تدریس فلسفه توسط امام خمینی و امام موسی صدر از جناب آقای دکتر صادق طباطبایی پرس و جو کردم. ایشان، همچون گذشته، با پاسخ صمیمانه خودبه این پرسش پاسخ گفت. به نظرم، به ویژه پاسخ ایشان درباره امام موسی صدر و بیان دیدگاه آیت الله مطهری درباره امام موسی صدر و اشراف ایشان به مباحث فلسفه بسیار مهم و جالب آمد. اینجانب با کسب اجازه از آقای دکتر صادق طباطبایی متن کامل این نامه نگاری الکترونیکی را منتشر می کنم.
*****
استاد گرامی جناب آقای دکتر طباطبایی
سلام علیکم
امروز متن کوتاهی از مصاحبه جناب عالی درباره موسیقی از نظر امام خمینی در سایت آینده را مطالعه کردم که برایم جالب و آموزنده بود.
سلام علیکم
امروز متن کوتاهی از مصاحبه جناب عالی درباره موسیقی از نظر امام خمینی در سایت آینده را مطالعه کردم که برایم جالب و آموزنده بود.
ضمن تشکر از شما به دلیل ارائه این مباحث پرسش من اما درباره تدریس فلسفه از سوی امام خمینی است. گویا حضرت امام تا اواخر دهه بیست و حتی بنابر گفته برخی از صاحب نظران تا سال سی و سه شمسی به تدریس فلسفه اشتغال داشته است اما این که چرا ایشان از ادامه تدریس فلسفه منصرف شده است، و هیچ اثر فلسفی هم نگارش نکرده است، همیشه برایم مبهم بوده است. نمی دانم حضرت عالی در این زمینه آگاهی هایی دارید یا خیر.
من تا کنون دو روایت از قطع تدریس فلسفه از سوی امام شنیده ام. یکی حضور علامه طباطبایی در قم و آغاز تدریس فلسفه از سوی ایشان و در نتیجه عدم اقبال به فلسفه امام به دلیل رونق درس فلسفه علامه؛ و دیگری به دلیل این که برخی از شاگردان در راستای اهدافی که امام خواستار آن بود حرکت نمی کردند از جمله قائل به این قول معتقد است نگارش آثاری مانند عدل الهی از سوی شهید مطهری موجب شد ایشان به قطع تدریس فلسفه اهتمام بورزد. البته با توجه به این که این کتاب و نیز دیگر آثار امثال استاد مطهری بعدها نگارش و منتشر شد شاید نتوان به این قول اعتماد کرد اما در گفتگو با یکی از صاحب نظران ایشان این مسأله را مطرح کرد.
در هر صورت با توجه به اقوال موجود نظر جناب عالی در این زمینه چیست؟ خوشحال می شوم پاسخ جناب عالی را هم بشنوم.
همین مسأله درباره امام موسی صدر هم مطرح می باشد. بنده در یادداشتی که سال گذشته درباره امام موسی صدر نگاشتم که در هفته نامه پنجره در سالگرد ربوده شدن ایشان منتشر شد، و حتماً ملاحظه فرموده اید، بر این ادعا و ایده تأکید کردم که امام موسی صدر حکیمی صدرایی است و فلسفه صدرایی آموخته و حتی بنابر گفته برخی از صاحب نظران ایشان مدتی شرح منظومه نیز تدریس کرده است. البته آگاهی ها در این زمینه محدود است اما می توان مباحثی در این زمینه به صورت استنباطی مطرح کرد. در صحبت با آقای دکتر کمالیان ایشان هم بر شواهد موجود تأکید کرد. در این زمینه نظر حضرت عالی چیست. با توجه به این که شواهد کمی مبنی بر آموختن و تدریس فلسفه از سوی امام موسی صدر در اختیار است آیا شما اطلاعات بیشتری در اختیار دارید یا خیر؟
گفتنی است اخیراً کتاب «امام خمینی برای نسل سوم» تألیف آقای سید علی قادری در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی رونمایی شد. اگر نشانی را مجدداً برایم ارسال فرمایید کتاب را برای شما ارسال خواهم کرد.
با آروزی توفیق و سلامتی
شریف لک زایی
بیست و یکم خرداد
*****
با سلام و آرزوی
خیر،
از لطفتان
سپاسگزارم و بعد از مدت ها از خواندن چند سطری از شما مسرور.
در مورد نکاتی که
مورد نظرتان است:
1 – امام خمینی
همانطور که نوشته اید تدریس فلسفه را در اوائل دهه چهل متوقف کردند، علت آن را
دوستان مرحوم حاج احمد آقا ، همان ظهور و حضور علامه طباطبائی در قم و شروع درس
فلسفه توسط ایشان ذکر کرده اند و در نتیجه عدم نیاز به کلاسی دیگر در آن مقطع زمانی و شرایط حوزوی؛ از
این رو ایشان به درس اخلاق اهتمام ویژه ای ورزیدند. تألیفاتی همچون عدل الهی و یا
انسان و سرنوشت از شهید مطهری که ظاهرا" در دهه چهل نگاشته شده ؛ نمی تواند
عامل روی گرداندن امام خمینی از تدریس فلسفه بوده باشد. البته ظاهرا" یک یا
چند درس خصوصی فلسفه داشته اند.
بله؛ مستقیما"
نوشته ای یا تألیفاتی فلسفی ندارند؛ ولی تقریرات درس فلسفه شان در سه جلد توسط
دفتر نشر اثار شان چاپ و منتشر شده است.
2 – امام صدر و
فلسفه:
شهید مطهری در
دیداری که یک شب در پاریس با ایشان داشتم –
در زمان حضور امام در نوفل لوشاتو – در مورد امام صدر با حسرت و بیانی جانسوز؛ از
فقدان ایشان یاد می کرد و در ضمن بیان برجستگی های علمی و فقهی و ... از ایشان به
عنوان فقیه و حکیمی یاد می کرد که با "ملا صدرا خوب جفت و جور شده " و
نوعی آمیختگی فلسفه با عرفان را در خود پرورانده است. ایشان حتی می گفت : "اقا
موسی در فلسفه صاحب نظر است و اسفار در دستش چون موم است" و یا قریب به این
مضمون: " تسلط آقا موسی به مباحث کلامی یکی از رموز موفقیت او در صحنه
منازعات علمی لبنان است."
من هم از چند نفر
شنیده ام که ایشان منظومه را از جمله از برادرشان حاج آقا رضا فرا گرفتند و مدتی
هم خود به تدریس آن مشغول بودند. اطلاعاتی در این زمینه را می توانید از حاج اقا
موسی شبیری دریافت کنید؛ که ظاهرا" با هم هم مباحثه بوده اند.
با آرزوی سلامتی و توفیق روز افزون برای شما
صادق طباطبائی
مطالب مرتبط