پنج نکته کلیدی برای زندگی مؤمنانه از میان گفتارهای تفسیری امام موسی صدر از قرآن
اول: ایمان به غیب مقدمه زندگی مؤمنانه
سوره بقره با صفات متقین آغاز می شود و سپس صفات آنها شمرده می شوند: «اَلَّذینَ یُؤمِنونَ بِالغَیب»... باور به غیب به عنوان اصلی که بر سایر اصول و فروع چیرگی دارد به میان می آید. هر چیزی به غیر از این ایمان قلبی به ذات استوار پروردگار محکوم به تزلزل ناشی از تکامل تدریجی است. علم، فلسفه، صنعت، اخلاق، تجربه و هر بشر ساخته دیگر نسبی است و نسبی بودنش آن را به تکامل میکشاند و تکامل پایه های آن را از استواری خارج میسازد و تزلزل آرامش را از دل میگیرد؛ «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»
دوم : نماز مؤمن و تسبیح خلایق
بعد از ایمان به غیب، که تکیه گاه دل شد، نماز به میان می آید. نماز نشانه و واسطه است. هم یاد آوری است برای رو به خدا رفتن در زندگی روزمره و هم آدابی است برای اینکه ایمان به غیب از بین نرود. چه خسرانی برای مؤمن از این بیشترکه بدی ها او را از نماز و از نشانه های خدا دور کند. علاوه بر این در نگاه دین تمام هستی محراب بزرگی است که هر جزئی از اجزایش نمازگزار و تسبیح گوی و سجده گزار است. این نگاه انسان را وا میدارد تا با کاروان ازلی و ابدی به سوی خدا حرکت کند, حرکتی که به معنای دوری از وظایف در هستی نیست. «نماز» تمرین استوار کردن نقش انسان است و برای انسان مدرسه ای است که در آن می آموزد چگونه در اعمال و رفتارش به خدا روی آورد.
سوم: پرهیز از دروغ
دروغ کلید همه بدی ها نامیده شده است. زیرا دروغ مقیاس ها را وارونه و کلیه امور اجتماع را ویران میکند. چرا که روابط بشر با یکدیگر بر نیازهای واقعی و توانایی های چون به راستی ابراز شود میتواند تأثیر گزار باشد. در برابر هر درخواستی، اجابتی است و در برابر هر توانایی، در خواستی از دیگران. اما دروغ این مقیاس ها را وارونه میکند و تصویری غیر واقعی از نیازها و توانایی ها ارائه میدهد و روابط میان انسان ها دستخوش تنش میشود.
چهارم: پرهیز از دورویی ونفاق
آیات 8 و 9 سوره بقره از کسانی میگوید که خدا و مؤمنان را فریب میدهد و به «دروغ» میگویند ایمان آورده اند. قرآن با لحنی صریح میگوید که اینان در ظاهر خدا و مؤمنان را میفریبند و در حقیقت خدعه و نیرنگ به خودشان باز خواهد گشت. منافق در دیدگاه قرآن فردی است تنها که از جامعه جدا شده است و مصداق آیات 17 الی 20 سوره بقره منافق همچون کسی است که برای رهایی خود از تاریکی نوری می افشاند اما از آنجا که تاریکی محصول رفتار خود اوست خداوند نور دیدگانش را از او میگیرد و او در تاریکی مطلق عمل خود میماند. فساد و سفاهت نخستین نتایجی هستند که به گفته قرآن از سوی انسان منافق در جامعه بسط میابد و سیاهی او را در جامعه می پراکنند.
پنجم : کرامت داشتن و حد نگاه داشتن
آیات 190 الی 195 سوره بقره، از اصول دفاع میکند. از اصلی به نام کرامت انسانی که باید حفظ شود و حفظ آن اساس زندگی مؤمن است. آیات بر لزوم دفاع برابر و تعدی نکردن بر دشمن و حد نگاه داشتن تاکید کرده است. با این نگاه است که همه جا میگوید قتال در آیین مسلمانی برای دفع تجاوز و برقراری عدل است و اگر مؤمن از جهاد و دلیرانه به استقبال مرگ در راه خدا رفتن استقبال نکند هلاکت در انتظار اوست. نکته مهم تر اینکه مرتبه اول جهاد به خود مؤمن باز میگردد، مومنی که نفس خود را در راه خدا انفاق کرده است تا مانع از هلاکت او شود. مؤمن با جهاد راه تسلط ظالم را بر خود میبندد و جلوی هلاکت دائمی زندگی انسانی را میگیرد.
اول: ایمان به غیب مقدمه زندگی مؤمنانه
سوره بقره با صفات متقین آغاز می شود و سپس صفات آنها شمرده می شوند: «اَلَّذینَ یُؤمِنونَ بِالغَیب»... باور به غیب به عنوان اصلی که بر سایر اصول و فروع چیرگی دارد به میان می آید. هر چیزی به غیر از این ایمان قلبی به ذات استوار پروردگار محکوم به تزلزل ناشی از تکامل تدریجی است. علم، فلسفه، صنعت، اخلاق، تجربه و هر بشر ساخته دیگر نسبی است و نسبی بودنش آن را به تکامل میکشاند و تکامل پایه های آن را از استواری خارج میسازد و تزلزل آرامش را از دل میگیرد؛ «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»
دوم : نماز مؤمن و تسبیح خلایق
بعد از ایمان به غیب، که تکیه گاه دل شد، نماز به میان می آید. نماز نشانه و واسطه است. هم یاد آوری است برای رو به خدا رفتن در زندگی روزمره و هم آدابی است برای اینکه ایمان به غیب از بین نرود. چه خسرانی برای مؤمن از این بیشترکه بدی ها او را از نماز و از نشانه های خدا دور کند. علاوه بر این در نگاه دین تمام هستی محراب بزرگی است که هر جزئی از اجزایش نمازگزار و تسبیح گوی و سجده گزار است. این نگاه انسان را وا میدارد تا با کاروان ازلی و ابدی به سوی خدا حرکت کند, حرکتی که به معنای دوری از وظایف در هستی نیست. «نماز» تمرین استوار کردن نقش انسان است و برای انسان مدرسه ای است که در آن می آموزد چگونه در اعمال و رفتارش به خدا روی آورد.
سوم: پرهیز از دروغ
دروغ کلید همه بدی ها نامیده شده است. زیرا دروغ مقیاس ها را وارونه و کلیه امور اجتماع را ویران میکند. چرا که روابط بشر با یکدیگر بر نیازهای واقعی و توانایی های چون به راستی ابراز شود میتواند تأثیر گزار باشد. در برابر هر درخواستی، اجابتی است و در برابر هر توانایی، در خواستی از دیگران. اما دروغ این مقیاس ها را وارونه میکند و تصویری غیر واقعی از نیازها و توانایی ها ارائه میدهد و روابط میان انسان ها دستخوش تنش میشود.
چهارم: پرهیز از دورویی ونفاق
آیات 8 و 9 سوره بقره از کسانی میگوید که خدا و مؤمنان را فریب میدهد و به «دروغ» میگویند ایمان آورده اند. قرآن با لحنی صریح میگوید که اینان در ظاهر خدا و مؤمنان را میفریبند و در حقیقت خدعه و نیرنگ به خودشان باز خواهد گشت. منافق در دیدگاه قرآن فردی است تنها که از جامعه جدا شده است و مصداق آیات 17 الی 20 سوره بقره منافق همچون کسی است که برای رهایی خود از تاریکی نوری می افشاند اما از آنجا که تاریکی محصول رفتار خود اوست خداوند نور دیدگانش را از او میگیرد و او در تاریکی مطلق عمل خود میماند. فساد و سفاهت نخستین نتایجی هستند که به گفته قرآن از سوی انسان منافق در جامعه بسط میابد و سیاهی او را در جامعه می پراکنند.
پنجم : کرامت داشتن و حد نگاه داشتن
آیات 190 الی 195 سوره بقره، از اصول دفاع میکند. از اصلی به نام کرامت انسانی که باید حفظ شود و حفظ آن اساس زندگی مؤمن است. آیات بر لزوم دفاع برابر و تعدی نکردن بر دشمن و حد نگاه داشتن تاکید کرده است. با این نگاه است که همه جا میگوید قتال در آیین مسلمانی برای دفع تجاوز و برقراری عدل است و اگر مؤمن از جهاد و دلیرانه به استقبال مرگ در راه خدا رفتن استقبال نکند هلاکت در انتظار اوست. نکته مهم تر اینکه مرتبه اول جهاد به خود مؤمن باز میگردد، مومنی که نفس خود را در راه خدا انفاق کرده است تا مانع از هلاکت او شود. مؤمن با جهاد راه تسلط ظالم را بر خود میبندد و جلوی هلاکت دائمی زندگی انسانی را میگیرد.