پانزدهمین
نشست اندیشه و عمل امام موسی صدر، با موضوع امام موسی صدر و جوان، با
سخنرانی دکتر محمود گلزاری، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و
جوانان، برگزار شد.
به گزارش
روابط عمومی مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در ابتدای این نشست،
دکتر گلزاری با اشاره به اینکه انتخاب موضوع برای چنین مراکز و برنامه‌هایی
باید بر اساس نیاز جامعه باشد، گزارشی اجمالی از وضعیت فعلی جامعه ایران
ارائه داد و سپس، رویکردهای موجود در جامعه ایران نسبت به جوانان را شرح
داد و بعد، به نگاه امام موسی صدر به این قشر پرداخت.
وی
گفت: تفاوت بین مدعیان کار کردن در اجتماع و مصلحان واقعی، در اندیشه و
عملشان نسبت به جوانان است. چالش‌های بسیاری که امروز در عرصه اجتماعی با
آن سروکار داریم نشان می‌دهد که به اندیشه افراد بزرگی که در این حوزه موفق
بوده‌اند نیاز داریم تا بتوانیم بر بحران‌های جامعه غلبه کنیم. از جمله
موفق‌ترین این افراد، امام موسی صدر است.
ایران در حال حاضر 24 میلیون جوان دارد
معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به تعریف رسمی از قشر جوان گفت: در برنامه‌های دولت گروه ۱۵ تا ۲۹ سال را جوان تعریف کرده‌اند. در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون جوان داریم که بخشی از دوره جوانیشان در مدرسه و دانشگاه می‌گذرد. این گروه سنی مسائل مختلفی مانند مشارکت اجتماعی، اوقات فراغت، سبک زندگی، کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد، که باید به آن‌ها برسیم.
وی افزود: از نکات مثبت این گروه سنی این است که توانمند، با نشاط، سالم، خلاق و نوآورند و در مقابل مسائل اجتماعی حساسند و اهل تغییر هستند. از طرف دیگر آسیب‌های اجتماعی متعددی نیز داریم. مانند خشونت، طلاق و اعتیاد که آسیب‌های بزرگ جوانان هستند.
گلزاری تصریح کرد: آمارهای اعتیاد نگران کننده است. سن اعتیاد در جامعه ایران به اوایل نوجوانی رسیده است و میزان وابستگی به مواد مخدر افزایش یافته است. آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات که بیشترتان در سن جوان است، بالاست. گرایش به الکل در سال‌های اخیر افزایش یافته است. سن ازدواج بالا رفته و بی‌رغبتی به ازدواج زیاده شده است. اشتغال از مشکلات جدی کشور است و نرخ بیکاری جوانان ۱۵ درصد میانگین جامعه است. بیکاری در برخی مناطق بسیار بالاست. آمار طلاق نیز در برخی از استانهای ایران نگران کننده است. این آمارها حکایت از آن دارد که اساسا یا خانواده‌ای شکل نمی‌گیرد، یا بنیان آن بسیار سست است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: خشونت نیز در جامعه ما افزایش یافته است. امروز بیشترین تعداد زندانیان کشور را، بعد از مواد مخدر، رفتار خشونت آمیز تشکیل می‌دهد که بخش زیادی از مرتکبان یا قربانیان آن جوانان هستند. سوال این است که با چنین وضعیتی به کجا می‌رویم؟
رویکردهای برنامه ریزان اجتماعی به جوانان در دهه‌های گذشته
دکتر گلزاری، بعد از ارائه گزارشی از وضعیت فعلی جامعه ایران، به رویکردهای موجود در برنامه ریزان اجتماعی اشاره کرد و گفت سه رویکرد منفی وجود دارد که بعضی از آن‌ها در جامعه غالب است.
رویکرد اول، «جوان غافلی» است. در این رویکرد جوان در کانون اندیشه و باور‌ها و حساسیت‌هایمان نیست. گلزاری با اشاره به اینکه عده زیادی از برنامه ریزان ما چنین رویکردی دارند گفت: این افراد این دغدغه را ندارند که باید به چالش‌های جوانان توجه ویژه‌ای شود و معتقدند نگاه ویژه به یک قشر صحیح نیست و جوانان را قشری در میان سایر اقشار درنظر می‌گیرند که برنامه‌های مختلف، شامل حال آنان هم می‌شود.
این استاد دانشگاه و مشاور ادامه داد: این نگاه نادرست است؛ جوان نه کودک است که وابسته و ضعیف باشد و نه میانسال است که محافظه کار باشد. جوان نیروی محرک جامعه است.
گلزاری رویکرد دوم را که هنوز هم در جامعه وجود دارد، «جوان هراسی» خواند و گفت: در این نگاه جوان مظهر طغیان و انحراف و فساد است. معتقدان به این نگاه جوان را بیش از دیگران مستعد ابتلا به این امور می‌دانند و معتقدند باید آنان را کنترل کرد. در این رویکرد برخورد‌ها سختگیرانه است. این رویکرد، رویکردی امنیتی و کنترلی است که در سال‌های قبل غالب بود. به طوری که از پنج هزار سازمان مردم نهاد که جوانان ایجاد کرده بودند و در سازمان ملی جوانان به ثبت رسیده بود، تنها ۱۹۰ تشکل فعال مانده‌اند.
مسئول ساماندهی امور جوانان رویکرد سوم را «جوان فریبی» خواند. وی گفت: این رویکرد یعنی اینکه به عده معدودی از جوانان مسئولیت‌هایی مانند مشاور بدهیم که خود پارادوکس است؛ مشاور فرد باتجربه‌ای است که باید سردی و گرمی روزگار را چشیده باشد تا بتواند تجربه‌های خود را در اختیار مدیر قرار دهد. این رویکرد که عده معدودی از جوانان را در چنین مسئولیتی قرار دهیم و آنان هم سرخورده شوند و بعد از مدتی کنار روند، جوان فریبی است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر بخشی از برنامه ریزان ما جوان غافل هستند. ما در ابتدا باید «جوان باور» شویم تا بعد «جوان یاور» باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادغام سازمان ملی جوانان در سازمان تربیت بدنی را تصمیمی نادرست خواند که باعث شده است مسائل جوانان، در سایه موضوعات ورزشی کمرنگ شود.
رصد دقیق مسائل جوانان
دکتر گلزاری بعد از این مقدمه تأکید کرد: افرادی که می‌خواهند برای جامعه کار کنند باید تکلیفشان را با جوانان روشن کنند. نیاز جدی ما این است که مسائل جوانان را دقیق رصد و باور کنیم.
وی ادامه داد: باید به مصلحان بزرگ تاریخ بازگردیم که در رأس آنان پیامبران و در رأس پیامبران، پیامبر اسلام قرار دارد که در سیره عملیشان موارد متعددی را سراغ داریم که به جوانان مسئولیت‌های مختلفی را سپرده‌اند. تأکید ائمه را نیز داریم. ازجمله امام صادق که در بحث برخوردهای تبلیغی می‌فرمایند اگر می‌خواهید جامعه اصلاح شود از جوانان شروع کنید که برای گرفتن هر خیری آماده ترند و قلب‌هایشان نرم‌تر است.
امام موسی صدر، نمونه مصلح اجتماعی «جوان باور»
دکتر گلزاری صحبت در مورد امام موسی صدر را اینگونه آغاز کرد: برای گفتن از ایشان به محصول کارشان نگاه کنیم؛ فردی را می‌بینیم که از ایران به لبنان می‌رود و برای شیعیان محروم تحولی ایجاد می‌کند و به آنان عزت می‌دهد، تا جایی که مجلس اعلای شیعیان را تشکیل می‌دهد و خود به ریاست آن انتخاب می‌شود. جنبش محرومان را راه اندازی می‌کند و در جنوب برای برخورد با اسرائیل نیروی فکری و نظامی می‌سازد. در واقع، یک باره، یک فرد چندین تحول بزرگ ایجاد می‌کند و ساختاری را شکل می‌دهد که نیروی اصلی اجرایی آن جوانان هستند.
وی تصریح کرد: عمل امام موسی صدر بیش از سخنانش نشان می‌دهد که ایشان چه تغییراتی را با استفاده از جوانان ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: این برخورد‌ها ابتدا در سخنان منعکس می‌شود. چنین باوری باید وجود داشته باشد تا به چنین رفتاری بینجامد. برای شناخت نگاه واقعی مسئولان به جوانان باید سخنانشان را در سال‌های گذشته بررسی کرد.
گلزاری سپس، بخش‌هایی از سخنان امام موسی صدر درباره جوانان را خواند و شرح داد: امام موسی صدر می‌گوید: عمر دوره جوانی کوتاه‌تر از دوره‌های دیگر است اما قدرت فرد در این دوره بیشتر است، امکان عطای بیشتری دارد، تعهدش به جامعه کمتر است. این ویژگی عمر تحول او را سریع‌تر می‌کند، چراکه مهم‌ترین مانع در راه تغییر، وابستگی‌های اجتماعی است؛ جوان می‌تواند برای دراز مدت برنامه ریزی کند زیرا بیشتر عمرش پیش رویش قرار دارد. این امور در تحرک و تلاش او با هدف تغییر کمک می‌کند.
این مشاور و روان‌شناس گفت: امام موسی صدر بسیار حساس است که باید نیرویی داشته باشیم که تغییر ایجاد کند. ایشان در جایی به جوانان فریاد می‌زند که شما به مصرف کننده محصولات غربی تبدیل شده‌اید در حالی که ما به نیرویی نیاز داریم که جامعه را تغییر دهد. ایشان تأکید می‌کند که برخلاف تصور، صبر جوانان بیشتر است.
گلزاری این موضوع را اینطور ادامه داد: من به عنوان روان‌شناسی که سال هاست در ارتباط با جوانان هستم این سخن امام موسی صدر را تأیید می‌کنم که مقاومت جوانان در مقابل وسوسه‌ها بسیار بیشتر از افراد میانسال است. این اصلی علمی است که همانگونه که نیاز جوان به عناصر فریبنده بیشتر است، صبر او هم بیشتر است.
وی ادامه داد: امام صدر اینطور نتیجه گیری می‌کند که امکان کار برای جوانان بیشتر است. چراکه هنوز جذب جامعه نشده‌اند و میل به دگرگونی در آنان بیشتر است و می‌خواهند خود جامعه‌ای را شکل دهد. ایشان در جای دیگر می‌گوید: جوان صاحب ویژگی‌های فراوانی است؛ همچون نیرومندی و توامندی جسم و عقل. توانایی جوانان بیش از دیگران است. صبر و استقامت جوان را قادر می‌سازد سختی‌ها را تحمل کند و در مقابل عوامل فریبنده استقامت کند. این امر هرچند شگفت انگیز به نظر برسد ولی واقعیت دارد. وابستگی اجتماعی او کمتر از دیگران است. این ویژگی او را قادر می‌سازد بیش از دیگرانی که به جامعه وابسته‌اند، آماده پیشرفت و تحول باشد.
گلزاری ادامه داد: امام صدر در ادامه نتیجه می‌گیرد که به این دلایل باید برای ساختن آینده به جوانان امید بست. این نوعی ثروت است. باید جوانان را از غرق شدن در دریای فساد نجات دهیم.
معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان افزود: در کلام امام صدر جوانان کسانی‌اند امانت الهی را به دوش کشیده‌اند. آنان آمال و آرزوهای خاص خود را دارند. ایشان می‌گوید، در برخورد با جوانان چشمی را باز می‌کنم و چشمی را می‌بندم. ایشان تعبیر دقیق و لطیفی دارند و می‌گویند: جوانان پشتوانه شریان حیاتی و گل خوشبوی کشورند و همواره رایحه‌ای از بهشت با خود دارند. ایشان در جای دیگری می‌گویند: جوان، تو چونان پیامبر مکلفی جامعه‌ای را بنیان نهی. تو آینده سازی. شما تنها هسته‌های تکامل هستید و تکامل از نارضایتی از وضع موجود برمی آید. از نفی وضع موجود نترسید. نفی امری مقدس است و حقیقت وجود شماست. مگر نه این است که اسلام و سایر ادیان آسمانی با نفی عقاید موجود حرکت خود را آغاز کردند؟
گلزاری افزود: چنین رهبری با چنین دیدگاهی است که می‌تواند چنین حرکت اجتماعی عمیق و تأثیرگذاری را ایجاد کند. در حالی که ما از هر نوع نقد هراس داریم.
وی به نامه صوتی امام موسی صدر به دکتر طباطبایی نیز اشاره کرد. آنجا که امام می‌گوید: می‌دانی که در طول هفته هفت ساعت در دبیرستان‌های صور و بیروت درس می‌دهم. به جوانان گفته‌ام در سالن را ببندید و دهان را بگشایید و هر چه می‌خواهید بگویید. و در ادامه می‌گوید، به نظر من سعی در اصلاح جوانان بسیار ارزشمند‌تر از سعی در اصلاح بزرگسالان است. ایشان در جای دیگری بیان می‌کند که هر جامعه دو سرمایه دارد: یکی سرمایه تاریخی است که به آن می‌نازد و دیگری؛ سرمایه‌هایی مانند اقتصاد که از بیرون جامعه می‌گیرد. امام صدر می‌گوید نمی‌شود فقط با افتخار به گذشتگان پیش برویم. این‌ها فقط سرمایه‌ای عاطفی است. فقط مرده‌ها هستند که چیزی می‌گیرند و چیزی نمی‌دهند.
این استاد دانشگاه افزود: امام موسی صدر تصریح می‌کند جوان غرایزی دارد که نباید در آن غرق شود. ایشان تأکید می‌کند جوانان باید تشکل و سازماندهی داشته باشند و این همان چیزی است که ما بسیار از آن هراس داریم.
گلزاری در پایان گفت: امروز جای خالی نگاه امام موسی صدر را در بین برنامه ریزان و مسئولان جامعه به شدت احساس می‌کنیم. توصیه من به آنان این است که نگاه امام موسی صدر به جوانان و امیدواریشان نسبت به این قشر را بخوانند و در عمل پیاده کنند.
نشست امام موسی صدر و جوان با پرسش و پاسخ به پایان رسید و دکتر گلزاری در پاسخ به یکی از پرسش‌ها گفت: مطالعه زندگی امام موسی صدر نشان می‌دهد ایشان برای جلب جوانان از شعائر دینی استفاده نکرد بلکه صحبت‌های جوان پسند راهگشا مطرح کرد. اینکه ایشان می‌گوید در‌ها را ببندید و دهان‌ها را بگشایید، اولین حرکت برای جلب اعتماد است.
وی در پایان پیشنهاد کرد برخورد امام موسی صدر با خانواده و زنان، به طور خاص، در یکی از نشست‌های اندیشه و عمل بررسی شود.
نشست‌های ماهانه اندیشه و عمل امام موسی صدر، در هفته اول هر ماه در دفتر موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، با موضوعات و سخنرانان مختلف، برگزار می‌شود و حضور در آن برای عموم آزاد است.
گزارشگر: مهدیه پالیزبان