دومین جلسه از دورۀ مطالعاتی «شناخت
لبنان معاصر بر اساس سیره و سرگذشت امام موسی صدر» استاد، محمدعلی مهتدی،
روز شنبه، شانزدهم آبان ۱۳۹۴ در مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر
برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، نخستین جلسۀ این دوره به جغرافیای لبنان و پراکندگی اقلیت‌ها و ژئوپولتیک این کشور اختصاص داشت.
در دومین جلسه، تاریخ لبنان به طور خلاصه از ابتدای تاریخ تا کنون بررسی و توضیح داده شد.
دکتر مهتدی در این جلسه، پس از مروری بر مباحث جلسۀ قبل تاریخ لبنان را به سه دورۀ «دوران باستان: از بدو تاریخ تا میلاد مسیح» و «دوران قرون میانه تا دورۀ جدید» و «دورۀ جدید تا کنون» تقسیم کرد و گفت: اولین نشانه‌های تاریخ در لبنان مربوط به پنج هزار سال قبل از میلاد است و طبعاً چه در این دوره و چه در دوره‌های دیگر و تا هنگام شکل‌گیری و استقلال کشور لبنان، وقتی از لبنان سخن می‌گوییم، مرادمان بخش «جبل» و همان رشته‌کوه میانی لبنان است، زیرا در آن دوره‌ها کشوری به نام لبنان وجود نداشته است.
او با اشاره به این‌که در تورات مکرراً نام لبنان به کار رفته است گفت: معبد معروف سلیمان، با چوب درخت ارز که نماد و سمبل لبنان است ساخته شده است و چوب‌های این درخت را از راه رودخانۀ لیطانی یا دریا، در آن دوران به محل ساخت این معبد برده‌اند.
پژوهشگر ارشد خاورمیانه، با اشاره به حضور اقوام مختلفی هم‌چون «کنعانیان» و «فینیقی‌ها» تا حدود سال دوهزار قبل از میلاد در این منطقه، گفت: از سال دوهزار قبل از میلاد فرعون مصر ساحل این منطقه را اشغال می‌کند و فینیقیان با آن‌ها درگیر نمی‌شوند و همکاری می‌کنند، اما در قرن دوازدهم قبل از میلاد، فینیقی‌ها در این منطقه دولت تشکیل می‌دهند.
وی اشاره کرد: پس از آن حملۀ آشوریان و بابلیان، و هخامنیشان به این منطقه صورت گرفته است و چند صد سال، تا هنگام حملۀ اسکندر، این منطقه جزو قلمرو هخامنشیان بوده است.
مهتدی گفت: در قرن سوم قبل از میلاد، قبیلۀ عامله از یمن به این منطقه مهاجرت می‌کنند و در قسمت پایین جبل مستق می‌شوند و علت تسمیۀ این منطقه به «جبل عامل» همین مسئله است.
اتفاق دیگری که تا پیش از ظهور اسلام حایز اهمیت است تصرف رومیان است که روم شرقی و دولت بیزانس بر این منطقه حاکم می‌شوند.
مهتدی گفت: در قرن ششم میلادی زلزلۀ شدیدی در منطقه خ می‌دهد و گرسنگی و قحطی و بیماری در منطقه بیداد می‌کند و در همین هنگام است که مسیحیان مارونی از سوریه می‌آیند و در جبل لبنان مستقر می‌شوند. پس از اسلام و حملۀ سپاه ابوبکر به فرماندهی خالد بن ولید، او موفق می‌شود که در جنگ یرموک کل منطقۀ شام را فتح کند که اولین فتح اسلامی به حساب می‌آید و پس از آن معاویه حاکم منطقه می‌شود و پس از او نیز عباسیان بر این منطقه حکومت می‌کنند و در قرن دهم، فاطمیان در مصر تشکیل حکومت می‌دهند و شرق مدیترانه هم در قلمرو آنان قرار می‌گیرد و مذهب دروزی در این زمان در لبنان به وجود می‌آید.
دکتر مهتدی پس از اشاره به دوران حکومت سلجوقیان، به جنگ‌های صلیبی اشاره کرد و توضیح داد که در دوران حکومت صلیبیان، ارتباط مارونی‌ها با فرانسویان برقرار می‌شود که تا کنون نیز ادامه دارد و از قلعۀ شقیف به عنوان یادگار آن دوره می‌توان نام برد که از مهم‌ترین آثار باستانی و دیدنی لبنان به شمار می‌رود.
وی به حملۀ صلاح‌الدین ایوبی در قرن ۱۲ اشاره کرد که آغازگر دورۀ ایوبی بود و پس از آن، دورۀ ممالیک که در هر دو دوره، با شیعان بدرفتاری‌های بسیار شد و آنان را قتل عام کردند.
دکتر مهتدی، سپس وقایع دوران حکومت عثمانی را برشمرد که از سال ۱۵۱۶ میلادی و با فتح شام به دست سلطان سلیم اول آغاز می‌شود و تا جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی ادامه می‌یابد. که از جملۀ مهم‌ترین آن‌ها پدید آمدن اولین سلسلۀ لبنانی یعنی «مِعَنی‌ها» و نیز دورۀ «شهابی» و همچنین جنایت‌های جمال پاشا، والی دمشق و سپس بازگشت مجدد اروپاییان به لبنان و کنترل فرانسه بر این منطقه و آغاز موج مهاجرت بزرگ لبنانیان به خارج از لبنان است.
وی بررسی «دورۀ جدید تاریخ لبنان» را با فروپاشی عثمانی و جنگ جهانی اول آغاز کرد که در آن، فرانسه و بریتانیا منطقه را پس از فروپاشی عثمانی بین خودشان تقسیم می‌کنند ولی با مبارزات مردم، نقشۀ اولیۀ آنان تغییر می‌کند و در نهایت، ژنرال گورو لبنان کبیر را به وجودم می‌آورد. و پس از تشکیل پارلمان و نوشتن قانون اساسی، در ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳، لبنان مستقل می‌شود و دورۀ خوبی به لحاظ امنیت و توریسم و بانکداری و تجارت برای لبنان به وجود می‌آید.
دکتر مهتدی سپس به توضیح دیگر اتفاقات مهم تاریخی در لبنان تا کنون پرداخت و دربارۀ تشکیل اتحادیۀ عرب در سال ۱۹۴۵ و جنگ اول فلسطین و شکست ارتش‌های عرب و امضای موافقت‌نامه بین لبنان و اسرائیل در سال ۱۹۴۹ و همچنین ورود حدود صدهزار آوارۀ فلسطینی به این کشور و شروع جنگ داخلی لبنان از سال ۱۹۷۵ و دو حملۀ اسرائیل در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ توضیح داد.
دورۀ جدید (پاییز ۹۴) سیر مطالعاتی آثار و اندیشه‌های امام موسی صدر در چهار سطح روزهای شنبه و سه شنبه هر هفته برگزار می‌شود. سطوح ۱ تا ۳ سیر مطالعاتی با راهنمایی مهدی فرخیان و دکتر عادل پیغامی برگزار می‌شود و دورۀ مطالعاتی «شناخت لبنان معاصر بر اساس سیره و سرگذشت امام موسی صدر» با راهنمایی دکتر محمدعلی مهتدی روزهای شنبه برگزار می‌شود.
در دومین جلسه، تاریخ لبنان به طور خلاصه از ابتدای تاریخ تا کنون بررسی و توضیح داده شد.
دکتر مهتدی در این جلسه، پس از مروری بر مباحث جلسۀ قبل تاریخ لبنان را به سه دورۀ «دوران باستان: از بدو تاریخ تا میلاد مسیح» و «دوران قرون میانه تا دورۀ جدید» و «دورۀ جدید تا کنون» تقسیم کرد و گفت: اولین نشانه‌های تاریخ در لبنان مربوط به پنج هزار سال قبل از میلاد است و طبعاً چه در این دوره و چه در دوره‌های دیگر و تا هنگام شکل‌گیری و استقلال کشور لبنان، وقتی از لبنان سخن می‌گوییم، مرادمان بخش «جبل» و همان رشته‌کوه میانی لبنان است، زیرا در آن دوره‌ها کشوری به نام لبنان وجود نداشته است.
او با اشاره به این‌که در تورات مکرراً نام لبنان به کار رفته است گفت: معبد معروف سلیمان، با چوب درخت ارز که نماد و سمبل لبنان است ساخته شده است و چوب‌های این درخت را از راه رودخانۀ لیطانی یا دریا، در آن دوران به محل ساخت این معبد برده‌اند.
پژوهشگر ارشد خاورمیانه، با اشاره به حضور اقوام مختلفی هم‌چون «کنعانیان» و «فینیقی‌ها» تا حدود سال دوهزار قبل از میلاد در این منطقه، گفت: از سال دوهزار قبل از میلاد فرعون مصر ساحل این منطقه را اشغال می‌کند و فینیقیان با آن‌ها درگیر نمی‌شوند و همکاری می‌کنند، اما در قرن دوازدهم قبل از میلاد، فینیقی‌ها در این منطقه دولت تشکیل می‌دهند.
وی اشاره کرد: پس از آن حملۀ آشوریان و بابلیان، و هخامنیشان به این منطقه صورت گرفته است و چند صد سال، تا هنگام حملۀ اسکندر، این منطقه جزو قلمرو هخامنشیان بوده است.
مهتدی گفت: در قرن سوم قبل از میلاد، قبیلۀ عامله از یمن به این منطقه مهاجرت می‌کنند و در قسمت پایین جبل مستق می‌شوند و علت تسمیۀ این منطقه به «جبل عامل» همین مسئله است.
اتفاق دیگری که تا پیش از ظهور اسلام حایز اهمیت است تصرف رومیان است که روم شرقی و دولت بیزانس بر این منطقه حاکم می‌شوند.
مهتدی گفت: در قرن ششم میلادی زلزلۀ شدیدی در منطقه خ می‌دهد و گرسنگی و قحطی و بیماری در منطقه بیداد می‌کند و در همین هنگام است که مسیحیان مارونی از سوریه می‌آیند و در جبل لبنان مستقر می‌شوند. پس از اسلام و حملۀ سپاه ابوبکر به فرماندهی خالد بن ولید، او موفق می‌شود که در جنگ یرموک کل منطقۀ شام را فتح کند که اولین فتح اسلامی به حساب می‌آید و پس از آن معاویه حاکم منطقه می‌شود و پس از او نیز عباسیان بر این منطقه حکومت می‌کنند و در قرن دهم، فاطمیان در مصر تشکیل حکومت می‌دهند و شرق مدیترانه هم در قلمرو آنان قرار می‌گیرد و مذهب دروزی در این زمان در لبنان به وجود می‌آید.
دکتر مهتدی پس از اشاره به دوران حکومت سلجوقیان، به جنگ‌های صلیبی اشاره کرد و توضیح داد که در دوران حکومت صلیبیان، ارتباط مارونی‌ها با فرانسویان برقرار می‌شود که تا کنون نیز ادامه دارد و از قلعۀ شقیف به عنوان یادگار آن دوره می‌توان نام برد که از مهم‌ترین آثار باستانی و دیدنی لبنان به شمار می‌رود.
وی به حملۀ صلاح‌الدین ایوبی در قرن ۱۲ اشاره کرد که آغازگر دورۀ ایوبی بود و پس از آن، دورۀ ممالیک که در هر دو دوره، با شیعان بدرفتاری‌های بسیار شد و آنان را قتل عام کردند.
دکتر مهتدی، سپس وقایع دوران حکومت عثمانی را برشمرد که از سال ۱۵۱۶ میلادی و با فتح شام به دست سلطان سلیم اول آغاز می‌شود و تا جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی ادامه می‌یابد. که از جملۀ مهم‌ترین آن‌ها پدید آمدن اولین سلسلۀ لبنانی یعنی «مِعَنی‌ها» و نیز دورۀ «شهابی» و همچنین جنایت‌های جمال پاشا، والی دمشق و سپس بازگشت مجدد اروپاییان به لبنان و کنترل فرانسه بر این منطقه و آغاز موج مهاجرت بزرگ لبنانیان به خارج از لبنان است.
وی بررسی «دورۀ جدید تاریخ لبنان» را با فروپاشی عثمانی و جنگ جهانی اول آغاز کرد که در آن، فرانسه و بریتانیا منطقه را پس از فروپاشی عثمانی بین خودشان تقسیم می‌کنند ولی با مبارزات مردم، نقشۀ اولیۀ آنان تغییر می‌کند و در نهایت، ژنرال گورو لبنان کبیر را به وجودم می‌آورد. و پس از تشکیل پارلمان و نوشتن قانون اساسی، در ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳، لبنان مستقل می‌شود و دورۀ خوبی به لحاظ امنیت و توریسم و بانکداری و تجارت برای لبنان به وجود می‌آید.
دکتر مهتدی سپس به توضیح دیگر اتفاقات مهم تاریخی در لبنان تا کنون پرداخت و دربارۀ تشکیل اتحادیۀ عرب در سال ۱۹۴۵ و جنگ اول فلسطین و شکست ارتش‌های عرب و امضای موافقت‌نامه بین لبنان و اسرائیل در سال ۱۹۴۹ و همچنین ورود حدود صدهزار آوارۀ فلسطینی به این کشور و شروع جنگ داخلی لبنان از سال ۱۹۷۵ و دو حملۀ اسرائیل در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ توضیح داد.
دورۀ جدید (پاییز ۹۴) سیر مطالعاتی آثار و اندیشه‌های امام موسی صدر در چهار سطح روزهای شنبه و سه شنبه هر هفته برگزار می‌شود. سطوح ۱ تا ۳ سیر مطالعاتی با راهنمایی مهدی فرخیان و دکتر عادل پیغامی برگزار می‌شود و دورۀ مطالعاتی «شناخت لبنان معاصر بر اساس سیره و سرگذشت امام موسی صدر» با راهنمایی دکتر محمدعلی مهتدی روزهای شنبه برگزار می‌شود.