نقشي كه امام موسي صدر در زمينه حقوق بشر در لبنان بر عهده داشت و هنوز نيز ادامه دارد، آن است كه ايشان دو هدف و دستاورد مهم در اين زمينه داشته‌اند؛ نخست آن كه خود را محور «اجرايي» قرار دادند، چرا كه از گذشته تاكنون، متون و قوانين مكتوب حقوق بشر كاستي و نقصي نداشته است.
كتب، قوانين و ادبيات بسيار در اين باره وجود دارد، اما در عرصه اجرا و عمل و در خصوص «ضمانت اجرايي» قوانين، ما نيز همچون ديگر ملت‌ها مشكلاتي داشته‌ايم.
امام موسي صدر از زمان آغاز فعاليت خود در شهر صور و منطقه جبل عامل و سپس در سراسر لبنان و در ادامه نيز تا زمان انجام تحصن در مسجد عامليه و سپس آن سفر ناخجسته [به ليبي] كه با هدف يافتن چاره‌اي براي از ميان برداشتن فتنه‌هاي ضدبشري و خانمان‌سوز لبنان انجام شد، همواره خود را به عنوان يك نيروي مؤثر و مهم در عرصه عمل و اجراي قوانين مطرح نمودند.
اين گونه نبود كه ايشان در كنج خلوت بنشيند و آنچه را كه ديگران در حوزه تئوري و نظريه‌پردازي نوشته‌اند، بازنويسي كند؛ بلكه امام پا به ميدان نهاد تا آنچه را در ذهن داشت، به مورد اجرا گذارد. اين نخستين دستاورد مهم امام بود.
دستاورد ديگر امام آن بود كه توانست محرومان را به «سخن گفتن» وادارد و به افرادي كه نسبت به حقوق حقّه خود بي‌اطلاع بودند و يا قادر به مطالبه حقوق خويش نبودند و از لحاظ اقتصادي و سياسي و يا به مفهوم عام، از لحاظ انساني در محروميت به سر مي‌بردند، بياموزد كه بانگ برآورند و سخن بگويند.
اين گونه نبود كه امام صدر، [به عنوان نماينده و رهبر آنان] سخن بگويد و آنان را از «گفتن» و «خواستن» بازدارد، بلكه آنان را به سخن گفتن واداشت و بدين ترتيب، دستاورد بزرگي در زمينه احقاق حق محرومان برجاي نهاد.
امام، تنها «صداي رساي» كساني كه سخن گفتن نمي‌دانستند، نبود؛ بلكه آنان را صدايي و زباني عطا كرد تا خود سخن بگويند و به حرف آيند و مهم همين است.
اين كه نياز افراد را دريابيم و براي برآوردن آن تلاش كنيم، چندان اهميتي ندارد؛ مهم آن است كه آنان را به زبان اندرز و موعظه، بر آن داريم كه خود به پا خيزند. رسالت پيام‌آوران و برگزيدگان نيز همين بوده است، زيرا در چنين حالتي با پايان يافتن دوره زندگي هر شخص، رسالت او پايان نمي‌يابد، بلكه در ميان مردمان پس از او نيز استمرار خواهد يافت.
اين دو دستاورد مهم بايد در تاريخ به ثبت برسد، زيرا نياز اساسي ما لبنانيان در همين دو امر خلاصه مي‌شود و جامعه لبنان نيز از آن زمان تاكنون، گام‌هاي بلندي در اين مسير برداشته است.
اين «بار» امانت بزرگي است كه بر عهده ما نهاده شده و در عرصه حقوق بشر، لبنان را به يكي از كشورهاي پيشتاز و برجسته در سطح قاره آسيا تبديل كرده است.يكي از عوامل مهم حفظ و حراست از حقوق بشر در لبنان، تنوع اديان و مذاهب در جامعه لبنان و حضور مسلمانان و مسيحيان در كنار يكديگر بوده است.
همين گوناگوني، مبنا و ضمانت اجرايي مهمي براي قوانين حقوق بشر است كه لبنان را به يك كشور خاص و متمايز در سطح منطقه تبديل كرده است.
اين تنوع و گوناگوني، به هيچ عنوان نبايد مورد تعرض قرار گيرد و خدشه‌دار شود، به گونه‌اي كه هيچ گروه يا طايفه‌اي احساس نكند كه ماهيت و وجودش مورد تهديد قرار دارد. ويژگي‌هاي لبنان بايد به صورت فعلي حفظ شود، زيرا در لبنان مسلمانان و مسيحيان، ضامن وجود و بقاي يكديگر هستند.
حضور مسلمانان و مسيحيان در كنار يكديگر، شرط لازم براي ماندگاري آنان است و در اين باره نسبت به يكديگر برتري‌جويي و منت نداشته‌اند.شهروندان لبناني در عرصه حقوق بشر، از حقوقي بهره‌مند هستند كه نه تنها در دنياي عرب، بلكه در سراسر جهان مشابه آن را كمتر سراغ داريم. آنچه گفته شد، نه با هدف تمجيد از نظام حكومتي و حاكمان لبنان؛ بلكه به منظور بزرگداشت نعمتي است كه خداوند با چنين تركيب جمعيتي كم نظيري در لبنان به ما ارزاني داشته است.
آيت الله شيخ محمد مهدي شمس‌الدين
رئيس سابق مجلس اعلاي شيعيان