چاپ
دسته: حکمت سیاسی متعالیه
بازدید: 370

نشست علمی توسعه و تعالی علم سیاست و اخلاق روز چهارشنبه 20 اردیبهشت ماه 1396 با حضور اندیشمندان حوزوی ودانشگاهی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
  

به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، پیش کنگره ،«کنگره بین‎المللی توسعه و تعالی علوم برپایه عقلانیت وحیانی برپایه اندیشه‎های آیت‎الله‎العظمی جوادی آملی» با عنوان «توسعه و تعالی علم سیاست و اخلاق»،  با حضور اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

اولین سخنران این نشست علمی حجت‎الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی بود که در سخنانی گفت: عقلانیت وحیانی نه کاستی ها و نقص های عقلانیت سنتی دارد و نه اینکه عیب ها و نقص هایی که برای عقلانیت مدرن شمرده می شود را برخوردار است بلکه عقلانیت وحیانی شیوه جامع و کاملی است که برای درک صحیح از علم و توسعه و تکامل او در نظر گرفته شده است.

وی گفت: در عقلانیت سنتی، منبعی به نام نقل بیان شده است که همان کتاب و سنت است و این منبع در حقیقت تنها منبع معرفتی است که بایستی تلاش و کوشش کرد و علم را در حوزه‎های مختلف از این نقل به درآورد و برای نیازهای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و... از آن بهره گرفت.

سخنرانی حجت‎الاسلام والمسلمین علیزاده از محققین حوزه بخش دیگری از این برنامه بود که در سخنانی گفت: پیدایش علم نیز مبتنی بر یک سری از مبانی است که اگر این پایه ها محقق شود علم را نورانی می کند؛ اگر علم به معنای واقعی و با توجه به کارکردهای مهمی که در عرصه های مختلف دارد، نیازمند یک شیوه معرفتی شایسته و مناسب است.

وی تصریح کرد: عقلانیت وحیانی یک شیوه معرفتی و یک منهج و راه و روشی است تا اینکه یک علم اصیل که پایه هر خیری است شکل بگیرد؛ علم و توسعه و تعالی نیازمند تعریف و توصیف دارد که در این نشست‌های علمی باید در این خصوص بحث شود ولی آنگه بیش از پیش باید مورد توجه واقع شود واژه عقلانیت وحیانی است.

در ادامه دکتر علیرضا صدرا استاد دانشگاه تهران نیز به ارایه مباحث خود پیرامون نگاه غربیان در زمینه عقل گرایی و نگرش سیاسی و فلسفه سیاسی پرداخت و در ادامه، به تشریح و مقایسه این مبانی با مبانی دینی پرداخت.

در پایان نیز حجت‎الاسلام والمسلمین لک زایی گفت: تمایزی که علامه جوادی آملی بین انسان شناسی متعالی و متدانی مطرح کردند نقطه شروع بسیار خوبی است که اساسا می تواند نقطه آغاز خوبی برای اصلاح علوم انسانی ما باشد و اگر این مراحل طی شود تعاریفی چون امنیت تعریف می شود؛ در زمینه امنیت باید تهدیداتی که وجوه مادی و اخروی انسانی را تهدید می کند را شناسایی و برطرف کرد.

 در ادامه گزارش تفصیلی این نشست از نظر می گذرد.

دبیر کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی:
آیت الله العظمی جوادی آملی به عنوان یک فیلسوف اسلامی به دنیا معرفی شود

حوزه/ دبیر کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی یکی از اهداف اصلی در برگزاری این کنگره را معرفی شخصیت عظیم علمی علامه جوادی آملی به جهان دانست.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت‎الاسلام والمسلمین عبداللهی در پیش نشست کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی که در پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی قم برگزار شد،با ذکر این مطلب که پی ریزی فکری اولیه این کنگره در هیئت امنای دانشگاه تهران شکل گرفت گفت: این کنگره بین المللی با همکاری مراکز علمی دانشگاهی وحوزوی به ویژه بنیاد علوم وحیانی اسرا به صورت بین المللی طراحی شد.

وی افزود:این کنگره بین المللی در اردیبهشت ماه سال آینده با شرکت شخصیت‎‌های ملی و بین‎المللی برگزار خواهد شد؛ پنج پیش نشست در مراکز علمی و دانشگاهی پیرامون این همایش برگزار می شود که اولین پیش نشست در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با عنوان توسعه و تعالی علم سیاست و اخلاق برگزار شد.

دبیر این کنگره بیان کرد: نکته دیگر آن است که اهداف مختلفی برای برگزاری این کنگره در نظر گرفته شده است؛ اولین نکته ای که باید در این عرصه به آن اشاره کرد آن است که استراتژی جمهوری اسلامی ایران به توسعه و تعالی علم بر پایه عقلانیت وحیانی استوار است.

این محقق حوزه بیان کرد: البته کلیدواژه عقلانیت وحیانی نیز از سوی آیت‎الله العظمی جوادی آملی بیان شده است که قرار است این کلید واژه نیز در این کنگره به بحث گذاشته شود؛ تعالی و توسعه علوم برپایه علوم وحیانی موضوع بسیار مهمی است؛ تا کنون مجامع علمی ما این بحث را در مقابل عقلانیت سکولار دنبال نکرده‎اند زیرا غربی‎‌ها تدبیر عقل انسانی را بر اساس عقل خودبیناد بنا کرده‌اند.

دبیر کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم وحیانی بر پایه مبانی اندیشه ای علامه جوادی آملی اظهارکرد: مراد ما از عقلانیت وحیانی باید در بسط و توسعه علوم شرح و توضیح داده شود؛ این کنگره به دنبال این هدف بسیار مهم است که این موضوع بسیار مهم و راهبردی را شرح وبسط و توسعه دهد؛ دانشگاه تهران در این زمینه معتقد به نظریه پردازی در این حوزه است.

حجت‎الاسلام والمسلمین عبداللهی اظهارکرد: به دنبال طرح این بحث، نکته بعدی که مطرح شد آن بود که بعد از اینکه پرفسور کربن تا حدودی ملاصدرا را در غرب معرفی کرد، هنوز نتوانسته‌ایم شخصیت های علمی خود را به دنیا معرفی کنیم؛ شاید نخستین باری است که این کنگره تصمیم گرفته است که یک بحث بسیار مهم را در قالب اندیشه‎های یک متفکر بزرگ به دنیا ارایه کند؛ در این زمینه قرار است که کتاب مرجعی در خصوص منظومه فکری آیت‎الله العظمی جوادی آملی تهیه و به زبان انگلیسی نیز ترجمه شود تا دنیا با فیلسوف بزرگ جهان اسلام آشنا شود.

وی گفت: پس از طرح اولیه قرار شد که کمیته علمی متشکل از علما و فضلای حوزوی و دانشگاهی ملی و بین المللی شکل دهیم و با تدوین یک فراخوان و ساخت وب سایت کنگره به سه زبان مختلف از پژوهشگران دعوت کردیم که کنگره‎ای در سطح بین‎المللی در خور شان آیت‎الله العظمی جوادی آملی برگزار شود؛ این همایش نخستین کار مهمی است که در چنین موضوع و در خصوص چنین عالم بزرگی انجام می شود و اگر این همایش به خوبی برگزار شود، قطعا پیش زمینه خوبی برای اجرای دیگر طرح های نظیر خواهد بود.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا:
عقلانیت وحیانی از نقایص عقلانیت مدرن و سنتی منزه است

حوزه/ عقلانیت دارای ویژگی های متعددی است؛ از جمله مهمترین این ویژگی ها این است که در این عقلانیت یک منبع یعنی وحی قراردارد که خداوند در جایگاه اراده الله ظهور کرده است و این جایگاه در دین و وحی تجلی کرده است که در این اراده نیز هیچ امری فروگذار نشده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، حجت‎الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در پیش کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، با اشاره به حدیثی از امام علی(ع) که هیچ خیر و نیکی و شایستگی نه در حوزه نظر و نه در حوزه علم رخ نمی‎دهد، مگر اینکه علم را پایه و اساس قرار دهیم، گفت: این مساله امری قطعی است که هرجا که کیاست ایمانی سایه افکند، علم در آنجا حاکم است و هرجا جهالتی حاکم است به این معنی است که علمی که به مثابه نور است وجود ندارد.

وی افزود: پیدایش علم نیز مبتنی بر یک سری از مبانی است که اگر این پایه ها محقق شود علم را نورانی می کند؛ اگر علم به معنای واقعی و با توجه به کارکردهای مهمی که در عرصه‎‌های مختلف دارد، نیازمند یک شیوه معرفتی شایسته و مناسب است.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا با ذکر این مطلب که عقلانیت وحیانی یک شیوه معرفتی و یک منهج و راه و روشی است تا اینکه یک علم اصیل که پایه هر خیری است شکل بگیرد، اظهارکرد: علم و توسعه و تعالی نیازمند تعریف و توصیف دارد که در این نشست‌های علمی باید در این خصوص بحث شود ولی آنگه بیش از پیش باید مورد توجه واقع شود واژه عقلانیت وحیانی است.

وی عنوان کرد: برخی از عقلانیت سنتی و برخی دیگر از عقلانیت مدرن سخن می‎گویند و امروز این دو شیوه معرفتی در مبارزه با یکدیگر هستند و در تلاش هستند که یکدیگر را از صحنه به در کنند؛ برای عقلانیت سنتی تعریفی بیان شده است و بحران های علمی و فقهی را مرهون عقلانیت سنتی می‎شمارند و دیگران عقلانیت مدرن را نیز پایه عقلانیت مدرن وپ یشرفته می دانند و برای آن نیز آثار و نتایج مثبتی بیان می ‏کنند.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی با ذکر این مطلب که عقلانیت وحیانی از کاستی ها و نقص های عقلانیت سنتی منزه است تصریح کرد: عقلانیت وحیانی شیوه جامع و کاملی است که برای درک صحیح از علم و توسعه و تکامل او در نظر گرفته شده است؛در عقلانیت سنتی، منبعی به نام نقل بیان شده است،‌همان کتاب و سنت است و این منبع در حقیقت تنها منبع معرفتی است که بایستی تلاش و کوشش کرد و علم را در حوزه‎های مختلف از این نقل به درآورد و برای نیازهای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و... از آن بهره گرفت.

وی گفت: این نوع از عقلانیت که در نظام سنتی ما کاملا مورد توجه است و متعبدانه و متعصابانه به آن اصرار می شود، دارای دو نقص اساسی است؛ نقص اول آن است که نقل را مرادف با وحی گرفته است و آنچه را از ظواهر کتاب و سنت وجود دارد به عنوان وحی می داند و سعی می کند که این ظواهر و آنچه که در سطح این معارف وجود دارد را به عنوان یک معرفت هستی دین تلقی کند و دین نیز همانی است که در این روایات جمع شده است و عقل نیز دراین زمینه در حد یک موجود برخور دار از نقل است و تنها مفتاح این قضیه کرد.

وی گفت: در دیدگاه عقل مدرن، دین جایگاه خاصی ندارد و نقل به عنوان یک جریان اساسی نیز دیده نمی شود و آنچه هست این است که نقل باید خود را با عقل منطبق سازد و در این نگاه عقل به عنوان میزان دین شناخته می شود؛ در این دیدگاه عرفیت و عقلانیت مدرن معیار هستند و نقل خود را عرف و عقل دنیوی منطبق می کند.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی اظهارکرد: عقلانیت دارای ویژگی های متعددی است؛ از جمله مهمترین این ویژگی ها این است که در این عقلانیت یک منبع یعنی وحی قراردارد که خداوند در جایگاه اراده الله ظهور کرده است و این جایگاه در دین و وحی تجلی کرده است که در این اراده نیز هیچ امری فروگذار نشده است.

استاد حوزه گفت: عقلانیت گرفتار خطی است که بین نقل و وحی بیان شده است؛ باید مشخص شود که آنچه به عنوان اراده الهی و دین موجود است آیا وحی است یا نقل؟ در هندسه معرفت دینی این مساله روشنی بیان شده است که خداوند عالم همانگونه که کلیت نظام به نظر او شکل گرفته است از نظر تشریع نیز این حوزه را شکل داده است، حیثیت عنداللهی، اراده خداوند به دین است که این دین برای همه آنچه بشر به آن نیاز دارد تحقق یافته است و انبیا الهی نیز به این اندازه از دین برداشت می کنند و پیامبر نیز به عنوان پیامبر خام دین کامل را برای مردم آورده است.

وی گفت: اگرچه ظاهر قرآن کریم، وحی است، ولی این قرآن در کسوت محکم و متشابه و علم حصولی و حجاب انتزاع مفهومی و... است و قدرت فهم آن حقیقت عینی و شهودی که معصوم است باید اصل و معیار قرار گیرد؛ پس عنصر وحیانی از قرآن وعترت شکل می گیرد.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: در عقلانیت سنتی مشکل این است که تنها به نقل اکتفا می کنند در حالی که هر کدام از این نقل و عقل در درون خود دارای یک تراز و میزانی هستندکه میزان صدق و کذب و حق و باطل در آنها روشن می شود و البته در بیرون نیز معیارهایی برای صدق و کذب آنها بیان شده است؛ در مباحث معرفتی، مجاری ادراکی به سه دسته عقل، نقل و شهود تقسیم می کنند؛ نقش هر سه این امور، کشف است؛ عقل آنگونه که در عقلانیت مدرن مطرح، منبع نیست.

محقق و پژوهشگر حوزه:
مستقلات عقلیه در حوزه سیاست و اخلاق تبیین شود

حوزه/ استاد حوزه بیان کرد: برای توسعه علوم انسانی و اسلامی در چارچوبه نظری عقلانیت وحیانی لازم است که به بازنگری های مستمر به نسبت عقل و نقل بپردازیم؛ اخلاق و سیاست دو شهر از سه شهر آباد حکمت عملی هستند و مستقلات عقلیه در حوزه سیاست و اخلاق نیز باید تبیین شود که تا چه زمانی حجت هستند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»،حجت‎الاسلام والمسلمین علیزاده، ظهر امروز در پیش نشست توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با ذکر این مطلب که بر خلاف عقلانیت اومانیستی و سکولار، عقل در کنار خرد خودمختار و معطوف به خود انسانی، منبع دیگری به نام کتب آسمانی را به رسمیت می‎شناسد، گفت: این نقل از ثقل اکبر و اصغر تشکیل شده است.

وی با اشاره به حدیثی از امام علی(ع) تصریح کرد: بعثت انبیا برای استخراج گنجینه‎های عقل انسانی به عنوان حجت باطنی است؛ این عقل نیز نیازمند منبع آسمانی و وحیانی است که عقل را تربیت و مهتدی به هدایت توحیدی کند؛ در ساحت حیات جمعی ، انسان به مثابه شهروندان و جامعه می‎توانند اکثریتی را شکل دهند و بر اساس این اکثریت دست به انتخاب بزنند، ولی در عقلانیت وحیانی که یک تراز زندگی و منطقی برای حیات است در ساحت انگیزشی اراده انسان مقید به اراده و خواست الهی است.

محقق و پژوهشگرحوزه اظهارکرد: انسان از نظر تشریعی در این منطق زندگی آنچیزی را که می خواهد در طول خواست و اراده الهی انتخاب می شود و به قیودی که خداوند برای او پسندیده است التزام دارد.

حجت‎الاسلام والمسلمین علیزاده با ذکر این مطلب که بحث دیگر در این حوزه، دو گانه عقل کاشف و عقل مفسر است، عنوان کرد: برای توسعه علوم انسانی و اسلامی در چارچوبه نظری عقلانیت وحیانی لازم است که به بازنگری های مستمر به نسبت عقل و نقل بپردازیم؛ اخلاق و سیاست دو شهر از سه شهر آباد حکمت عملی هستند و مستقلات عقلیه در حوزه سیاست و اخلاق نیز باید تبیین شود که تا چه زمانی حجت هستند.

استاد حوزه بیان کرد: تشبه و تخلق به اخلاق الله از مظاهر عقلانیت وحیانی است؛ علما و فلاسفه ما مدخل راه یابی به مدینه حکمت را اخلاق می‎دانند؛ سپس تهذبب نفس مدخل ورودی باریافتن به حکمت است و برخی نوصدرا ییان بیان کرده‎اند که نفس مطمئنه است که به معارف دست می‎یابد و به حکمت بار نمی‎یابد.

حجت‎الاسلام والمسلمین علیزاده اظهارکرد: شاید بتوان این گونه گفت که اخلاق در مرتبه دانیه‏‎اش در پارادیم عقلانیت وحیان پیش نیاز یورود به حکمت است و مراتبه عالیه، غرض و غایت حکمت است؛ در دوران پس از عصر روشنگری تا دهه 50 فضیلت گرایی مورد بی‎مهری قرارگرفت و از دهه 60 به بعد رویکرد به اخلاق فضیلت جدی شد؛ و آخرین چیزی که در حکمت مغرب به آن رسیدند یک گمشده ای دارند و آن را به دوران باستان و حکمت جاودان و فضلیت است.

وی گفت: آیت‎الله‎العظمی جوادی بر اساس چهار بعد در زندگی شامل خلافت در دنیا، برزخ، قیامت و بهشت قاعده‎‎‎ای دارند که این چهارگانه آفاقی را با چهارگانه انفسی متناظر کردند؛ همواره ابزار بر مدار غایت می‏ چرخد، حال اگر اخلاق داریم باید ببنیم که اخلاق عدالت پیرو قاعده نقره ای است؟

وی عنوان کرد: این سخن یعنی قاعده نقره ای به این معنی است، آنچه که برای خود ناپسند می داری برای دیگران نیز ناپسند بدار؛ یعنی به دیگران ظلم نکن ولی در عرصه اخلاق احسانی بیان می‎کند،هر چه برای خود می‎پسندی برای دیگران نیز بپسند؛ در آنجا به تئوری دولت حداکثری می‎رسیم که بر اساس آن تئوی اخلاق احسانی مطرح می ‏شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:
شأن سیاسی یکی از شئون نبی، امام و رهبری الهی است

حوزه/ معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی گفت: شان سیاسی یکی از شئون نبی، امام و رهبری الهی است و این نکته که امام راحل فرمود؛ تصور ولایت فقیه باعث تصدیق می‎شود، به این معنی است که یعنی اگر کسی عوالم وجود را به خوبی تصور کند به چیزی جز سیاست دینی فکر نمی‎کند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت‎الاسلام والمسلمین لک زایی در پیش نشست توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با ذکر این مطلب که از منظر آیت الله العظمی جوادی آملی علوم سیاسی موجود ما دچار بحران و مشکل است، اظهارکرد: از منظر ایشان این علوم نمی‎تواند، آنگونه که انتظار می رود به وظایف خود عمل کند که در این زمینه باید ریشه یابی دقیقی شود.

وی افزود: از جمله مباحثی که علامه جوادی آملی در خصوص سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه فرمود، این بود، علم سیاست موجود بحث خود را از بحث «الانسان مدنی الطبع» استفاده می‎کند درحالی که حکمت متعالیه بحث خود را از اینکه انسان ناقص است شروع می کند؛ یعنی پیش ازاینکه به دولت و نظامات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی برسیم بحث خانواده مطرح می‎شود و پیش از آن نیز بحث فرد مطرح می‎‌شود؛ اینکه خداوند در قرآن بیان کرده است که خداوند هم در زمین و هم در آسمان حاکم است این بحث باید تاثیر خود را بگذارد.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در حکمت متعالیه بر عکس نظریه غربی، ازانسان ناقص سخن به میان آمده؛ انسان ناقص بر اساس مراتب چهارگانه تعریف می‎شود که این بحث نیز در حکمت متعالیه بیان شده است؛ یعنی ابتدا موجودات دارای نیازمندی‎هایی هستند که خودشان نمی‎توانند این نواقص را جبران کنند و نیازمند عناصر بیرونی هستند، ولی در مرتبه دوم زمانی که به موجود مکتفی و تمام می رسد و بعد به فوق التمام می‎رسد قضیه متفاوت می‎شود؛ فوق التمام که همان خداوند است هم خودش به کسی نیاز ندارد هم به دیگران کمک می‎کند.

حجت الاسلام والمسلمین لک زایی راه عبور از این نقص را عقل وحیانی دانست و گفت: راه عبور این نقص نیز توجه به خداوند متعال و وحی و انبیا و رهبران الهی و قانون الهی است که در این زمینه هم به قانون آزاد و هم قانونگذار آزاد نیاز دارید که همان خداوند است؛اساس تبیین آزمایشگاهی از بنیان خود متفاوت است و نمی‎توان با نسخه‎ای که برای یک حیوان آزمایشگاهی پیچیده می شود مشکلات انسان را نیز با همان نسخه پیچید؛ انسان باید از عالم مثال به عالم عقل وارد شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهارکرد: در این زمینه همه موظف هستند که در این مسیر حرکت کنند؛ علوم انسانی و علوم سیاسی باید از نیازهای طبیعی بشر باید فراتر بروند تا بتوانند مشکلات بشر را حل کنند؛ اگر در سطح نیازهای طبیعی انسان ماندیم در واقع به باغ وحش‎های منظم می‏رسیم؛ در چنین جامعه ای امنیت وجود ندارد بلکه سلطه، حاکم است؛ در علوم سیاسی رایج نیز تنها به بحث قدرت و تبادلات قدرت می‎پردازد.

وی گفت: اگر کسی در مرحله طبیعیت بماند در انتخابات نیز در سطح طبیعت و در سطح نیازهای طبیعی حرکت می‎کند که این انسان به هیچ عنوان اوج نمی‎گیرد تا بتواند از اخلاق و فضایل سخن بگوید؛ علوم سیاسی طبیعی به دلیل اینکه وارد فاز نظر نمی شود بیان می کند که هدف وسیله را توجیه می‎کند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: شان سیاسی یکی از شئون نبی، امام و رهبری الهی است و این نکته که امام راحل فرمود، تصور ولایت فقیه باعث تصدیق می‎شود به این معنی است که یعنی اگر کسی عوالم وجود را به خوبی تصور کند به چیزی جز سیاست دینی فکر نمی‎کند.

وی بیان کرد: علوم سیاسی رایج انسان را کامل می داند و اصلا به این نقص قائل نیست؛ اومانیسم به معنی خودپسندگی انسان است و در همینجا است که آیت الله العظمی جوادی آملی بیان می کنند که از این خودپسندی یک مردم سالاری خارج می شود که مبنای فکری آن تنها در انسان خلاصه می شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: در اینجا باید به این نکته برسیم که چه کنیم که از علوم سیاسی طبیعت محور به علوم سیاسی متعالیه برسیم؛ در علوم سیاسی متعالیه، از عوالم دیگر سخن گفته و امامت و نبوت را خارج از شان سیاسی نمی‎دانیم و سیاست را جزیی از شئون نبی و ولی می‎دانیم.

حجت الاسلام والمسلمین لک زایی اظهارکرد: تمایزی که علامه جوادی آملی بین انسان شناسی متعالی و متدانی مطرح کردند، نقطه شروع بسیار خوبی است که اساسا می تواند نقطه آغاز خوبی برای اصلاح علوم انسانی ما باشد و اگر این مراحل طی شود، تعاریفی چون امنیت تعریف می شود؛ در زمینه امنیت باید تهدیداتی که وجوه مادی و اخروی انسانی را تهدید می کند را شناسایی و برطرف کرد.

علیرضا صدرا:
هوش ابزاری را قبول داریم ولی آن را ابزار خرد متعالی می دانیم

صدرا، استاد دانشگاه گفت: چیزی که در غرب وجود دارد هوش (rasion) است نه خرد(wisdom). ما هوش ابزاری را قبول داریم ولی آن را ابزار خرد متعالی می دانیم.

به گزارش خبرنگار مهر، اولین پیش نشست کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی (با تاکید بر اندیشه های علامه جوادی آملی) و با موضوع توسعه و تعالی علم سیاست و اخلاق در پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی قم برگزار شد. در این نشست علیرضا صدرا عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با موضوع «علم مدنی؛ اجتماعی و سیاسی (انسان فطری) متعالی» به سخنرانی پرداخت.

وی با اشاره به سه قسمت بحث خود یعنی نگاه علمی متعالی، نظریه علمی متعالی و نظام علمی متعالی، گفت: در نگاه علمی متعالی این پرسش ها وجود دارد که علم چیست؟ آیا علم شناخت و دانستن است؟ علم در برابر جهل است. جهالت نادانی است یا ناآگاهی یا نابینایی و عدم بصیرت؟ چیستی، چرایی و چگونگی این مسائل جزو سوالات اساسی است که از زمان سقراط تاکنون وجود داشته است.

صدرا در ادامه افزود: آیا علم شناسایی است یا شناساندن؟ یا هردو است؟ در این صورت نیز باید پاسخ  که داد که چرا، چگونه و چیست؟ نکته بعدی در قسمت اول این است که منظور از علم شناخت یقینی است، ظنی است و یا شناخت توهمی است؟ نگاه علمی ما باید به این سوالات جواب بدهد.

این مدرس دانشگاه در بخش دوم سخنرانی خود با اشاره به نظریه علمی متعالی، گفت: در نظریه علمی متعالی، ترکیب و ترتیبات علمی مشخص می شود. در اینجا مطرح می شود که آیا نظریه علمی روشمند، نظام مند، قالب مند و هدفمند باید باشد یا نه؟ درباره چه چیزی می خواهیم مطالعه کنیم؟ آیا درباره نظام مندی های حاکم بر پدیده ها مطالعه می می شود و یا اینکه صرفا راجع به توصیف کار می شود؟ کدام پدیده ها مدنظر است؟ پدیده های طبیعی یا انسانی؟ پدیده های طبیعی جبری اند و «قوانین» بر اینها حاکم است. اما پدیده های انسانی ارادی هستند و «قواعد» بر آنها حاکم هستند. در حوزه سیاست با پدیده های تدبیری مواجه می شویم.

وی افزود: آیا علم ما چگونگی شناسی است یا چیستی شناسی و یا هستی شناسی؟ پوزیتویست ها و پراگماتیست ها به چگونگی شناسی می پردازند. اینجا به شناخت ظاهری پدیده پرداخته می شود. اصطلاح ساینس ترجمه همین معنا است. امثال هایدگر به بودشناسی می پردازند نه نمودشناسی و به آن علم می گویند. بعضی نیز به دنبال هستی شناسی هستند و دنبال واقعیت خارجی پدیده هستند و عوارض نه گانه آن را مطالعه می کنند.

صدرا ادامه داد: سوال اصلی در زمینه نظریه علم سیاسی این است که این علم چگونگی شناسی است یا چیستی شناسی و یا هستی شناسی؟ یا اینکه هر سه هستند. و اگر هر سه هستند ترتیب آنها چگونه است؟ یا هردو هست، یکی فرایند نظری است و دیگری فرایند عملی است. نگرش سیاسی از واقعیت شروع می کند و به بنیادها می رسد اما گرایش سیاسی برعکس است از مبانی شروع می کند و به مظاهر می رسد. در حکمت متعالیه به هرسه پرداخته می شود. در اینجا نیز سوال چرا، چگونه و چیست مطرح است. ملاصدرا علم را دارای دو فرایند نظری و عملی می داند که هریک سه مرتبه وجودی و معرفتی دارند. حکمای صدرایی و نوصدرایی همه در این فضا این را روزآمد می کنند و پیش می برند.سیاست پدیده ای انسانی است. تمام علم سیاست جدید روی غریزه بسته شده و به روح نمی پردازد. (human) یعنی بشر نه انسان anthropol)) . (rasion) نیز به معنای هوش یا شعور است نه خرد(wisdom). هوش جزئی است و واسطه خرد متعالی با واقعیات است. هوش به ما اطلاعات می دهد و چگونگی را می شناسد و خرد هستی را می شناسد. خرد حکمت خیز و هدایت گر است. الان بحث این است که ما در علم کدام را در نظر می گیریم؟

این نویسنده و پژوهشگر  اضافه کرد: خرد هوش را انکار نمی کند. هوش سود و زیان را تشخیص می دهد ولی خیر و شر را تشخیص نمی دهد و هدایت و ضلالت را تشخیص نمی دهد. چیزی که در غرب وجود دارد هوش (rasion) است نه خرد(wisdom). ما هوش ابزاری را قبول داریم ولی آن را ابزار خرد متعالی می دانیم. فرمان آن باید دست خرد متعالی باشد.اگر گفتیم انسان بشر است، جامعه نیز می شود بشری. وقتی هابز می گوید «انسان» منظورش گرگ است. و وقتی می گوید جامعه یعنی گله گرگ. منتسکیو می آید و این را درباره روابط اجتماعی ادامه می دهد. روابط اجتماعی در اینجا روابط گله های گرگ است. سیاست هم در اینجا گرگی می شود. ولی مفهومی که ما از انسان داریم متفاوت است. اگر سیاست متعالی شد، سیرت سیاست اخلاق است و صورت اخلاق سیاست است. این دو جسم و روح است. روح سیاست اخلاق است و جسم آن دولت و قدرت است.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در بخش سوم سخنرانی خود با اشاره به نظام علمی متعالی، ادامه داد: منبع چگونگی شناسی حس و عرف است. روش آن تجربه است. اما اگر بخواهیم چیستی شناسی کنیم منبع آن وحی است. اما منبع هستی شناسی عقل و فطرت است، فطرت عقلی و قلبی.عقل نیامده هستی را نشان بدهد، آمده که چیستی را نشان بدهد. وحی است که هستی را نشان می دهد. حس چگونگی را نشان می دهد. این هر سه با همدیگر ما را به یک معرفت می رسانند. اینها وجوه یگانه ای هستند و سه ضلع یک مثلث اند.