معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی:
فلسفه سیاسی صدرایی، سیاست متعالی است
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، فلسفه سیاسی صدرایی را ناظر به دیدگاه حکمی وی در حوزه حکمت متعالیه دانست.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجتالاسلام والمسلمین نجف لکزایی پیش از ظهر امروز در نشست علمی فلسفه سیاسی صدرالمتالهین در مجمع عالی حکمت اسلامی با تبریک گرامی داشت روز صدرالمتالهین با اشاره به تفاوت های شیوه های فهم آرای ملا صدرا گفت: در این رابطه ابتدا باید به این نکته توجه کرد که دغدغه ملاصدرا چه بوده است، سوال دیگر،آیا ملاصدرا برای معرفت سیاسی ارزشی قائل است یا خیر.
وی در ادامه با اشاره به نظرات ملاصدرا در کتاب المظاهرالالهیه تصریح کرد: این کتاب از آخرین آثار ملاصدرا است و وی در این کتاب دغدغه ای را مطرح می کند که همان دغدغه انبیای الهی در قرآن کریم است.
حجتالاسلام والمسلمین لکزایی بیان کرد: وی 6 مقصد را بیان میکند که سه مقصد حکم ستون و سه ستون، حکم ملحقات دارد؛ مقاصد ستونی شامل حق، صراط مستقیم و معرفت معاد است؛ همچنین در خصوص مقاصد لاحقه نیز بیان میکند، این عناصر شامل گروه دعوت کننده مردم و نفوس، مبارزه با جاهلین و تعلیم کیفیت رحلت به سوی آخرت و تهذیب اخلاق است؛ بخش سوم، مربوط به تدبیر امور، در زمانی است که در نظام سیاسی حضور داریم.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: ملاصدرا علم سیاسی را در بخش لواحق قرار میدهد و نه در بخش اصول؛ دلیل آن است که قدرت و سیاست از نظر ملاصدرا و حکمای ما، ابزاری است، زمینه انجام اعمال خیر را برای مردم فراهم میکند؛ اندیشه سیاسی در این اندیشه زمینه خروج از نقایص را فراهم میکند.
وی گفت: اگر در فلسفه اصالت وجود را ثابت میکنیم در اینجا باید ارتقا وجود را از جمله قدرت، سیاست، فرمانروایان و... را معنی کنیم؛ این افراد موظف به زمینه سازی خروج از نفس به سمت کمال باشند که این مساله بدون معرفت صراط مستقیم و اصول اصلی از جمله معاد و صراط ممکن نیست.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: ملاصدرا در الشواهدالربوبیه در بخش مشهد پنجم این بحث را به شکل ریزتری بیان میکند، دنیا یک منزل از منازلی است که برای سیر به سوی خدا داریم؛ سیاست دنیا گرا بیان میکند که دنیا کتابی است اول و آخر ندارد و وظیفه دولت، برنامه ریزی برای حال و آینده همین دنیای فعلی و عینی است؛ به همین خاطر وارد عالم نفس و حق نمیشود.
حجتالاسلام والمسلمین لکزایی بیان کرد: برخی بیان می کنند، ارتقای دانش سیاسی شهروندان از وظایف فلسفه سیاسی است به این شرط است که قابلیت ارتقا در نظریه سیاسی و فرهنگ سیاسی وجود دارد؛ وقتی موجود و دنیا را در همین حوزه مادی تقسیم بندی کنیم، اصولی مثل خویشتن خواهی اصالت مییابد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: اگر در فلسفه این نکته را تقریر کردیم که معرفة الله و معرفت صراط المستقیم و معاد چیست، باید نفس خود را ارتقا دهیم؛ لقا الهی با ساحت مادی اتفاق نمیافتد؛ ملاصدرا بیان میکند دنیا منزلی از منازل لقا الی الله است، یعنی در رفتار سیاسی باید به این نکته توجه کنیم، آیا در این تصمیم سیاسی ارتقا وجود رخ میدهد؟
حجتالاسلام والمسلمین لکزایی گفت: ملاصدرا در ادامه به بحث خیر اعلا اشاره و عنوان میکند، فاصله ما با خیر اعلا موجودیت ما را مشخص می کند؛ فلسفه هستی را برای ما تعریف و تبیین میکند؛ کسی که هستی را مادی میپندارد همه عناصر را مادی میپندارد؛ اگر کسی وجود را متعالی فرض کرد، فلسفه سیاسی وی نیز متعالی خواهد بود و در ادامه پرسش های زمین مانده که دیگران برای وی تعریف نکرده اند پاسخ میدهد.
وی افزود: دغدغه ملاصدرا، تعالی است؛ وی بیان میکند که به دنبال حکمتی است که به دنبال تعالی انسان، جامعه انسانی و خانواده و دولت و تمدن قرار گیرد؛ ملاصدرا اسفار اربعه را به دلیل همین دغدغه متعالی بیان میکند؛ تا زمانی افراد مهذب نشده باشند، نمیتوانند دست خلق را گرفته و به مقصد برسانند.
حجتالاسلام والمسلمین لکزایی بیان کرد: ویژگی نبی این است که در تردد بین عالم معقول و منقوص است؛ نبی از عالم حقیقی برای انسان خبر می آورد و به همین دلیل است، ملاصدرا دغدغه تعالی را در سطح خرد و کلان مطرح میکند؛ اگر تمدنی را پایه گذاری می کنیم، باید این تمدن، متعالی باشد و نه متدانی؛ تمدن اسلامی لایه عقبی و معنویت را در کنار لایه مادی نگاه میکند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: ملاصدرا عمر موثر خود را در دوره شاه عباس کبیر گذراند و ایران در این دوران به یک قدرت جهانی مبدل شد؛ ملاصدرا نیز وظیفه خود دانست که مبانی تعالی را ترسیم کرده و سامانه دانشی را ارایه دهد که تعالی را برای ما به ارمغان بیاورد و به همین دلیل است که به درد امروز ما میخورد.
وی گفت: اگر بیان می کنیم که به دنبال پیشرفت اسلامی ایرانی هستیم از همین حکمت می توانیم استفاده کنیم زیرا این تعالی، همان عنصر پیشرفت است؛ ملاصدرا بیان میکند، در کنار حکمت دانش های دیگر باید وظایف خود را انجام دهند، از جمله آنها میتوان به دانش فقه و سیاست و اقتصاد و علوم تجربی و... اشاره کرد.
حجتالاسلام والمسلمین لکزایی افزود: فلسفه سیاسی از منظر ملاصدرا به این معنی است، کدام نظام سیاسی میتواند زمینه قرب ما را به سمت الی الله فراهم سازد؛ این نوع نگاه برای رسیدن به دانش سیاسی، مطلوب است؛ بین فلسفه و سیاست، نسبت مستقیم وجود دارد، زیرا فلسفه متعالی، سازنده سیاست متعالی است؛ نمیتوانیم با فلسفه غربی و غیر متعالی، سیاست متعالی داشته باشیم؛ بر همین اساس باید بر اساس حکمت متعالیه، به سیاست متعالی رسید.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی:
صدرالمتالهین فلسفه سیاسی را با نگاه تکوینی و تشریعی بیان کرد
حوزه/ رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا بیان کرد: صدرالمتالهین فلسفه سیاسی را با نگاه تکوینی و تشریعی بیان کرد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجتالاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی پیش از ظهر امروز در نشست علمی فلسفه سیاسی صدرالمتالهین که در مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد، با ذکر این مطلب که ملاصدرا در سالهای مبارک زندگانی خود برگهای زرینی در عرصه علم و فقاهت و حکمت و تفسیر و... به یادگار گذاشت، گفت: صدرالمتالهین بحثی در عرصه وجود تکوینی و اعتباری دارد که باید به خوبی تبیین شود؛ فلسفه پیرامون وجود و اقسام عام وجود بحث میکند و اصلیترین وجود را، وجود خداوند متعال میداند؛ با تبیینی که صدرالمتالهین در این حوزه دارد، هستی را از وجود خالق میداند.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا با ذکر این مطلب که پس از بحث واجب، این حکمت وارد افعال واجب می شوند و افعال واجب را به دو حوزه تکوینی و تشریعی تقسیم میکند اظهارکرد: از منظر ملاصدار فعل واجب به معنوی مداخله اسماءالله در هستی است.
وی افزود: خداوند در نظام تکوین و تشریع، ایجاد میکند؛ سه نشئهای که در فلسفه صدرایی بیان شده است با ایجاد حق، یافت میشود؛ فرق ایجاد و موجود به اعتبار است.
استاد حوزه با اشاره به سه نشئه عقل و مثال و نفس و طبع در حوزه تکوین اظهارکرد: در نشئه عقل، موجودات از هر نوع نقص و کاستی و کمبود وجودی منزه هستند و همه کمالاتی که از آنها متوقع است در حال وجود آنها موجود است که از آن به نشئه مفارغات یاد میکنند.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی افزود: در نشئه وجود نیز از وجود سخن میگویند که به نقص آلوده هستند، ولی نقصشان را از جایگاه خود ترمیم میکنند؛ در نشئه طبیعت که عالم نفس است از جایگاه موجودات دیگر، نقص آنها ترمیم میشود.
وی گقت: در نسبت اعتباریات و وجود باید گفت که در عالم اعتبار، وجود را داریم و به همین لحاظ یکی از مراتب تقسیم هستی بیان میکنیم که موجودات یا حقیقی هستند و یا اعتباری؛ علامه نیز علوم را به دو قسم حقیقی و اعتباری تقسیم میکنند.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی افزود: به همان میزانی که تقسیم هستی، به تقسیم هستی خارجی و ذهنی تقسیم میشوند، در عالم اعتبار نیز دارای وجود حقیقی و اعتباری هستیم؛ وجود حقیقی موجوداتی هستند که در عالم طبیعت یافت میشوند ولی موجودات اعتباری موجود هستند ولی در عرصه اعتبار حضور دارند؛ از جمله اینکه ذمه یا دین، موجود است ولی این موجود اعتباری است.
استاد حوزه تصریح کرد: فلسفه با توجه به اینکه نوع نگاه هستی شناسانه دارد و فضای قالب در فلسفه، نگرش حقیقی و تکوینی است سوال این است که آیا میتوان برای این دسته از علوم و حقایق جایگاهی را بیان کنیم یا خیر؟
وی گفت: مرز بین فقه سیاسی و فلسفه سیاسی متفاوت است؛ فقه سیاسی ناظر به عمل مکلفان نسبت به سیاست است؛ فقه سیاسی در ارتباط با عمل مکلفان بحث میکند؛ فلسفه سیاسی کاری به فعل مکلفین ندارد؛ سوال این است که آیا در حکمت اسلام، فلسفه سیاسی وجود داشته است یا خیر؛ برای پاسخ به این سوال باید جهان بینی اسلامی و الهی بیان شود و بر این اساس پرسش فلسفه سیاسی بیان میشد؛ فلسفه الهی از فعل الهی بحث میکند.
این استاد حوزه تصریح کرد: اقتضای حکمت، در حوزه فعل الهی و اینکه خداوند دارای اراده تشریعه است، قابل فهم است؛ در حکمت الهی راجع به ذات واجب، اوصاف واجب و افعال واجب سخن می گوییم که این حوزه دارای حوزه تشریع و تکوین است و خداوند با کتاب خود به راههای سعادت بشری اشاره کرده است.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی اظهارکرد: از مهمترین و روشنترین و بارزترین امور اعتباری، شریعت مقدس است؛ دین امری اعتباری است و صاحب شریعت نیز خداوند متعال است وخداوند متعال در مقام فعل و ایجاد گاهی اوقات به لباس تکوین و تشریع، با اراده تشریعیه اش آن را ایجاد میکند؛ این دین، موجود به ایجاد الهی و در عالم اعتبار موجود است.
وی عنوان کرد: سیاست الهیه که در حوزه اندیشه حکمی باید توضیح داده شود، جلوهای از جلوههای شریعت است؛ شریعت را به عنوان روح سیاست نام میبرند؛ این شریعتی که موجود به وجود و ایجاد الهی است و نظام اعتباری جامعه انسانی را تامین میکند، یک حقیقت اعتباری است و به همان میزانی که نظام تکوین از ناحیه پروردگار الهی موجود شده است، این عنصر نیز موجود است.
استاد حوزه تصریح کرد: عالم اعتبار یعنی شریعت و دین، به تکوینی وابسته است که مسبوق و ملحوق به تکوین است؛ نه اینکه آنها را امری اعتباری و رها شده بدانیم؛ امر اعتباری از جهاتی قوی تر از تکوین و یا حداقل در همان رده است.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی اظهارکرد: نماز و روزه و حج و دستورات شریعه ما که در ظاهر آن را یک سری امور اعتباری جمع شده اند دارای یک ریشه حقیقی هستند؛ اینکه در آثار و اسرار آن معارفی بیان می شود از جایگاه اعتباری نیست بلکه از جایگاه تکوینی است؛ جایگاه این عناصر دارای اعتبار در حوزه حقیقی است؛ اگر رابطه بین وجود ذهنی و خارجی را بدانیم باید بگوییم که اگر مصداق به ذهن بیاید ، مفهوم ذهنی است.
پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی مطرح کرد:
عرفان ملاصدرا، عرفان در حال انزوا نیست/ در اندیشه ملا صدرا سیاست مدار ، خلیفه است
حوزه/ استاد حوزه گفت: سیاست ملاصدرا با عرفان متفاوت است؛ عرفان ملاصدرا، عرفان در حال انزوا نیست، زیرا این عرفان در جمع مردم است؛ دغدغهای که صدرالمتالهین در هدایت انسان دارد در هیچ کدام از اندیشههای فلسفه سیاسی غربی دیده نمیشود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، حجتالاسلام والمسلمین بهرام دلیر پیش از ظهر امروز در نشست علمی فلسفه سیاسی صدرالمتالهین که در مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد گفت: مباحثی که در فلسفه ملاصدرا بیان میشود سابقه ای در فلسفه یونان و حتی فلسفه میرداماد که استاد وی است ندارد.
وی افزود: صدرالمتالهین عارف، فقیه، حکیم و نویسنده بسیار بزرگی بوده است؛ در منابع یونان باستان کتاب و مبانی و سنت وجود ندارد؛ مبانی و روش وی ، با فلسفه یونانی کاملا متفاوت است؛ روش صدرالمتالهین ناظر به توسعه دانشی و علوم بین رشته ای است.
استاد حوزه ودانشگاه اظهارکرد: ملاصدرا در مقدمه اسفار بیان میکند، قلمرو حق از حوزه تلاش من بیشتر است؛ وی در این کتاب اجازه عبور از خود را میدهد؛ صیروریتی که در اندیشه وی است بیان میکند، همه چیز در حال شدن و ایجاد است و به همین دلیل نظام سیاسی مد نظر وی، انعطاف پذیر است.
پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی تصریح کرد:فلسفه ملاصدرا با یونان باستان تفاوتهای بسیاری دارد و نمیتوان گفت، ملاصدرا فلسفه خود را از یونان باستان گرفته است؛ تکیه مفاهیم بیانی ملاصدرا کاملا متناظر با وحی است؛ توحیدی که از اسفار و ملاصدرا صادر می شود از آثار بسیاری از بزرگان حکمای تاریخ اسلام دیده نمیشود؛ نگاه ملاصدرا نگاهی قرآنی و توحیدی است.
حجتالاسلام والمسلمین دلیر عنوان کرد: نگاهی که ملاصدرا به اسمای حق و توحید دارد با دیگران متفاوت است؛ در اندیشه وی، سیاست مدار، یک خلیفه است؛ خلیفه فعل مستخلف عنه میکند و گفتار مستخلف عنه را بیان میکند؛ به همین جهت امام باقر (ع)بیان میکند که جایگاه مومن جایگاهی است که اگر به درخت اشاره به حرکت کرد، درخت حرکت کند؛ انسانی سیاسی در اندیشه ملاصدرا به جایگاهی میرسد که دارای دخل و تصرف میشود.
استاد حوزه ودانشگاه اظهارکرد: ایشان بیان می کند، اگر صاحبان سیاست به این درجه از تعالی نرسند، مردم نیز نمیتوانند به این جایگاه برسند؛ سیاست ملاصدرا با عرفان متفاوت است؛ عرفان ملاصدرا، عرفان در حال انزوا نیست، زیرا این عرفان در جمع مردم است؛ دغدغهای که صدرالمتالهین در هدایت انسان دارد در هیچ کدام از اندیشههای فلسفه سیاسی غربی دیده نمیشود.
پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی تصریح کرد: وقتی برایند فلسفه غربی هدف نهایی حرکت انسانی را قدرت میداند، تفاوت آنها با اندیشه ملاصدرا مشخص میشود که وی هدف حرکت انسانی را تعالی و رسیدن به توحید و خداشناسی میشناسد؛ به همین علت است، باید بگوییم که اندیشه ملاصدرا نه تنها با غرب متفاوت است با فلسفه بزرگانی چون ابن سینا و استاد خود نیز بالاتر است.