گرما و حرکت جاری است
پس از معطلی بسیار در ورود به مرز، با دوستان سوار یک مینی‌بوس شدیم که ما را به طرف شهر نجف ببرد. خوشبختانه همه جور وسیله حمل‌و‌نقل هم از سوی مردم مهیاست. خودروها با فاصله نسبتاً زیادی از جایگاه ورود به عراق پارک کرده و منتظر مسافرند. هر راننده‌ای هم نرخ خود را به مسافران اعلام می‌کند و هیچ نظم و نسق و مدیریتی هم وجود ندارد. راننده‌ای که ما قرار بود با آن به سمت نجف برویم از هر نفر 10هزار دینار عراقی معادل صدهزار تومان ایرانی کرایه دریافت می‌کرد. به‌دلیل شدت گرما، مسافران ابتدا از روشن بودن کولر سؤال می‌کردند و اطمینان حاصل می‌کردند. وجود کولر در هوای گرم مهرماه عراق به نظر بیشتر اهمیت داشت تا هزینه کرایه.
در طول مسیر که از مرز اندکی دور شدیم موکب‌های عراقی با این که هنوز زمان زیادی به موعد زیارت اربعین مانده برپا شده‌اند. عراقی‌ها که به مهمان‌نوازی در این ایام شهره شده‌اند به رغم همه کمبودها در مرز اما به نظر در حال آماده شدن برای پذیرایی از زائران زیارت اربعین حسینی هستند. ما هم با این که زمان زیادی از سوار شدن بر مینی‌بوس نمی‌گذشت در یکی از همین موکب‌ها برای اقامه نماز و صرف ناهار ایستادیم. نماز جماعت هم اقامه شد اما تا وضو گرفته و آماده نماز شدیم، جماعت خاتمه یافت. ناهار بادمجان، تخم‌مرغ و سیب‌زمینی بود که توسط آقایان طبخ می‌شد و به نحو هرج‌و‌مرج‌گونه‌ای میان زائران توزیع می‌شد. زنان البته در پشت دیوار موکب و در هوای گرم نیم روز در حال آماده‌سازی مواد این ناهار بودند. انجام این کارها در این شرایط جز با عشق ممکن نمی‌شود. طبعاً اسراف هم از سوی زائران صورت می‌گرفت و برخی دقتی در این مورد نداشتند. برخی نان و برخی محتوای غذای دریافتی را نیمه کاره روی میزهای آماده رها کرده و رفته بودند. به نظرم در این زمینه هم باید اندیشه شود و آموزش‌های داده شود. میزبان با دل و جان به پذیرایی پرداخته است و میهمان هم باید قدر این میزبانی را در این حرکت معنوی بیشتر بداند. گرمای هوا همچنان می‌تازد و هر مقدار که آب می‌نوشی باز هم احساس تشنگی می‌کنی. شاید اندکی و بلکه بسیار اندکی یادآور حادثه عاشورا باشد.
تا اندازه‌ای پایبندی به نظم و انضباط هم نیازمند آموزش است. نظم و بهداشت و تمیزی هم باید ارتقا و افزایش یابد. شاید یکی از حکمت‌هایی که حضرت علی علیه السلام در آن بر نظم و تقوا تأکید کرده همین قصه است. هنوز هم فرمایشات آن حضرت به صورت زنده‌ای حضور و جریان دارد. گویا آن حضرت نظم و تقوا و نظافت را برای همین امروز هم فرموده است و برای امروز هم فرمایشات آن حضرت همچنان مصداق دارد. شهرها و اماکن اقامتی به‌ویژه اطراف آن‌ها باید تمیزتر و مرتب‌تر از دیگر شهرها باشند و این حداقل انتظاری است که در این زمینه می‌توان داشت. البته یک بخش آن مربوط به خدماتی است که دولت باید انجام دهد و دیگری نیز آموزش‌هایی است که باید انجام شود و در این زمینه فرهنگسازی شود.
راننده اما به وعده خود در روشن بودن کولر وفادار نبود. چرا که پس از حرکت از موکب، کولر را به‌دلیل کم‌بود بنزین خاموش کرد. باد گرمی که از پنجره‌های خودرو وارد می‌شد بر تشنگی می‌افزود و عطش را بیشتر می‌کرد. بالاخره در یک جایگاه بنزین توقف صورت گرفت و آبی نوشیدیم و کولر هم مجدداً روشن شد اما قبل از شهر دیوانیه خاموش شد. گویا عراقی‌ها به هوای گرم بیشتر راغب هستند تا هوای خنک. شاید هم قیمت بنزین تأثیر گذاشته است. گفتن اینکه در طرف‌های عصر هم در یک موکب دیگر توقف کوتاهی انجام شد تا با نوشیدن آب و چای، اندکی از عطش زائران کاسته شود. از آنجا تا رسیدن به مقصد یعنی شهر نجف، دیگر توقف نداشتیم. حرکت جاری است اما با توجه به شلوغی مسیر به‌ویژه شهرهای در مسیر حرکت، به کندی صورت می‌گیرد.
اعتراضات عراقی در فضای اربعینی
نزدیک‌ترین شهر به نجف در مسیر عبور زائران اربعین، شهر دیوانیه عراق است. هنگام عبور از شهر، فضای امنیتی و انتظامی کاملاً محسوس بود. خودروهای پلیس و نیروهای امنیتی و ضد شورش عراقی در خیابان‌های اصلی شهر مستقر بود. البته تجمعی مشاهده نشد اما در چند روز گذشته گویا در این منظقه هم تجمعاتی رخ داده است. عمده خواسته‌های معترضان هم ایجاد اشتغال و رسیدگی وضعیت اقتصادی شهروندان و به خصوص مبارزه با فساد است که گویا امان مردم را بریده است. با این حال همزمانی این اعتراضات با مراسم سالانه زیارت اربعین قدری اوضاع را پیچیده کرده و همین مسأله باعث شده است که همراهی گسترده‌ای با معترضان صورت نگیرد. در مقابل اما برخی کشورها مانند آمریکا، عربستان و کشورهای حوزه خلیج‌فارس از این اعتراضات استقبال کرده و البته در پی گسترش آن هم هستند. در حالی که در اخبار رسانه‌ها آمده بود که اوضاع در شهرهای معترض به وضعیت عادی درآمده است اما وضعیت امنیتی شهر دیوانیه نشان می‌داد اعتراضات مردمی به احتمال همچنان ادامه دارد.
امروز که از داخل شهر دیوانیه عبور می‌کردیم، زائران حرکت کاروان زیارت اربعین هم به صورت گسترده‌ای حضور داشتند و در حاشیه جاده به پیاده‌روی به سمت شهر نجف مشغول بودند. اینان پیاده‌روی را از همین شهرهای خود آغاز کرده بودند و نه از شهر نجف. در کنار جاده هر چه به خروجی شهر نزدیک می‌شدیم، موکب‌های بسیار زیادی هم برپا شده بود و تقریباً در مواردی از هم فاصله نداشتند. نکته جالب در موکب‌ها این است که بیشتر منازل و مغازه‌ها وضعیت‌شان به صورت موکب درآمده است و نوای نوحه و روضه عربی از بلندگوها در حال پخش است. نکته جالب دیگر اینکه این موکب‌ها همه عراقی هستند برخلاف موکب‌هایی که در مسیر نجف به کربلا وجود دارد که در میان آن‌ها موکب‌هایی از دیگر کشورها نظیر ایران، لبنان، بحرین، ترکیه و ... هم حضور دارند. البته در این زمینه حرف‌هایی هست که خواهم نوشت. یک نکته جالب توجه دیگر هم این است که پرچم عزای حسینی از هر منزلی بلند شده و پرچم عزای حسینی بر بام هر منزلی برپاست. نمی‌شود منزلی را در مسیر یافت که پرچم عزای حسینی روی آن برپا نشده باشد. بر بام برخی منازل چندین پرچم نصب شده است. به هر حال در شرایط نامساعد سیاسی و اجتماعی عراق، عاشقان حضرت اباعبدالله بی‌توجه به اوضاع، احوال و بی‌پروا به پیاده‌روی مشغول شده‌اند. چه بسا این اعتراضات و مطالبات مردمی که برای احقاق حقوق مردم است را بتوان در راستای حرکت اباعبدالله‌الحسین علیه السلام هم تفسیر کرد.
این اولین درس این عشق و عاشقی است
بگذار و بگذر
آنطور که پیش از این هم شنیده بودم، همه عراقی‌ها با هر چه در توان دارند برای پذیرایی از زوار کاروان اربعین حسینی و گرامیداشت آن به میدان آمده‌اند؛ بی‌هیچ چشمداشتی. این حضور داوطلبانه و افتخاری مردم و ایجاد موکب‌های متعدد در مسیر حرکت کاروان اربعین آن هم کیلومترها دورتر از شهر کربلا به صورت غیر دولتی و مردمی یک ویژگی بسیار مهم و البته بسیار ارزشمندی است که نباید نادیده گرفته شود و نباید هیچ خللی هم به آن وارد شود بلکه در صورت ضرورت باید صرفاً مدیریت و نظارت شود تا عملکرد آن بهبود یابد و برخی کاستی‌ها و کمبودها جبران شود. مانند آنچه که در مرز شاهد آن بودیم. البته ممکن است مداخله دولت عراق یا ایران در ایجاد موکب در مسیر زائران آسیب‌زننده هم باشد که حتماً باید از آن اجتناب شود. این یک سنت بسیار دیرپاست که به رغم همه محدودیت‌ها و تضییقات باقی مانده است و نباید اکنون به دست دولت‌های موافق و همراه این مسأله مخدوش و دچار بلیه شود.
روزنامه صبح نو، دوشنبه، 14 مهرماه 1399.
مطالب مرتبط
ورای یک مناسک شیعی: سفرنامه زیارت اربعین به روایت شریف لک زایی - 1
شرط زیارت، رهایی از همه‌چیز است: سفرنامه زیارت اربعین به روایت شریف لک‌زایی-2