اگر اعتقاد داشته باشیم که جاودانگی و حیات انسان در فاصله میان تاریخ تولد و وفات او خلاصه نمی شود، بلکه انسان موجودی تاریخی است که وارث گذشته خویش و مسؤول در برابر آن محسوب می شود، آن گاه اهمیت توجه به تاریخ روشن تر می گردد. از این رو کوتاهی در برابر شناخت میراث تاریخی ما که شامل تجارب مختلف مادی و معنوی گذشته می گردد، گناهی نابخشودنی خواهد بود.
شناخت گذشته ما در گرو مطالعات و پژوهش های جدی است. در این صورت است که خود را با تاریخمان بیگانه نخواهیم یافت، مطالعات ما بومی تر و فهم پذیرتر خواهد شد، دانش اندوزیمان سطحی و جدا از جامعه و حیاتمان نخواهد بود و در انجام هر بحث و پژوهشی خواهیم دانست که در کجا ایستاده ایم، قبلاً چه کرده ایم، چه کارهایی را انجام نداده ایم چه کمبودها و نقایصی داشته ایم، از چه ظرفیت هایی برخوردار بوده ایم و به کجا می خواهیم برویم....
____________________
شاید یکی از بزرگترین کمبودهای رشته علوم سیاسی عدم توجه به درس تاریخ در آن باشد. این خلأ نه تنها سبب می شود دانشجویان این رشته، نظریات و مباحث علمی را به صورت انتزاعی و منفک از وقایع اجتماعی بیاموزند، بلکه سبب جدا افتادن آنان از میراث گذشته تاریخی آنان می شود. این مسأله در کنار بحث هایی که در مطالعات تاریخی معاصر مغرب زمین می شود با هم ناسازگار است. فلاسفه غربی در نظریه پردازی های خود نه تنها همچون هگل ایده تاریخ را به نفع خود خریده¬اند و ساخته اند، بلکه با کمال ناباوری، با غفلت ما، گذشته ما را نیز آن گونه که خود خواسته¬اند به ما باورانده اند. این مسأله با تمام حیرت و شگفتی اما واقعیت دارد.
اگر سری به بحث های تاریخی ایران باستان بزنید از مهاجرت آریایی ها به فلات ایران، سکونت آنان در شرق فلات، تشکیل حکومت در آنجا (پیشدادیان و کیانیان)، مهاجرت آنان به غرب فلات، تشکیل حکومت مادها، پادشاهی هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و حکومت ساسانیان، ابهامات فراوانی وجود دارد.
گذشته از خدشه ای که امروزه برخی محققین ایرنی و خارجی در خصوص مهاجرت آریایی ها و نفس وجود چنین مهاجرتی وارد نموده اند، از تمام طول زمان مهاجرت آریایی ها که به حدود نزدیک به بیست قرن قبل از میلاد مسیح می رسد، آغاز اندیشه سیاسی در ایران تنها از هفتصد سال قبل از میلاد معرفی شده و زمانی بس دراز از تاریخ ایران نادیده گرفته شده است. خواننده در حین مطالعه تاریخ باستانی ایران مداوم با پرسش های بزرگ و ناینحل مواجه می گردد.
آیا می شود این دوره بزرگ قبل از حکومت مادها در ایران را به سادگی به روی تحقیقات اندیشه سیاسی ببندیم و آن را فاقد نوع معینی حکومت و اندیشه سیاسی و اجتماعی قلمداد نماییم؟ چرا کشفیات باستان شناسی امروزین که به تاریخ های پنج، شش یا هفت هزار سال قبل از میلاد باز می گردد و وجود خط، تمدن باشکوه، شهرسازی پیشرفته و پیشرفت های علمی و پزشکی خارق العاده آن سامان را نشان می دهد، نادیده گرفته شده است؟ و یا این پرسش که مدت زمان میان حکومت کیانیان و پادشاهی مادها در ایران را چه فاصله ای پر می کند. چرا در شاهنامه فردوسی ذکری از پادشاهی مادها، پارس ها و پارت ها نیست و ساسانیان که پس از این مدت حکومت را به دست می گیرند به جای اشاره به حکومت های پیشین خود و افتخار به تمدن با شکوه هخامنشی، مشروعیت خود را با قبل از آن و با منتسب ساختن خود به شاهان کیانی جستجو می کنند؟ این ابهامات را چگونه می توان پاسخ داد؟ آیا منتظریم تا محققین و پژوهشگران غربی تمدن دیرینه مان را به ما معرفی نمایند؟
البته نگارنده ابهامات و تردیدهای نهفته در کاوش های باستان شناسی و مطالعات تاریخی را از نظر دور نداشته است؛ همچنین پیشرفت و توسعه امروزین ایران را نیز در دربست در گرو فهم کامل گذشته قرار نداده است؛ اما بر این اعتقاد است که داشتن هویت مستحکم در امروز تا حد زیادی نتیجه شناخت تاریخ گذشته است.
اگر اعتقاد داشته باشیم که جاودانگی و حیات انسان در فاصله میان تاریخ تولد و وفات او خلاصه نمی گردد، بلکه انسان موجودی تاریخی است که گذشته و آینده را در خود جمع دارد و وارث گذشته خویش و مسؤول در برابر آن محسوب می شود، آن گاه اهمیت توجه به تاریخ روشن تر می گردد. بی شک کوتاهی در برابر شناخت میراث تاریخی ما که شامل تجارب مختلف مادی و معنوی گذشته می گردد، گناهی نابخشودنی خواهد بود.
شناخت گذشته ما در گرو مطالعات و پژوهش های جدی در این زمینه است. در این صورت است که خود را با تاریخمان بیگانه نخواهیم یافت، مطالعات ما بومی تر و فهم پذیرتر خواهد شد، دانش اندوزیمان سطحی و جدا از جامعه و حیاتمان نخواهد بود و در انجام هر بحث و پژوهشی خواهیم دانست که در کجا ایستاده ایم، قبلاً چه کرده ایم، چه کارهایی را انجام نداده ایم چه کمبودها و نقایصی داشته ایم، از چه ظرفیت هایی برخوردار بوده ایم و به کجا می خواهیم برویم.
نجمه کیخا