يادداشت ها

دوشنبه ششم اسفند ماه در دانشکده الهیات دانشگاه تهران همایشی درباره مردی بزرگ که اندیشه و عملش سرشار از مفاهیم راهگشا بوده و هست برگزار شد. به غیر از سخنرانی های تشریفاتی آغازین این همایش باید بگویم همایشی مفید و تأثیرگذار بود. و اما چند حاشیه درباره همین همایش قابل اشاره است. در صحبتی با دکتر سریع القلم، ایشان می گفت اگرچه از نزدیک امام موسی صدر را ملاقات نکرده است اما بعد از مطالعه برخی آثار امام موسی صدر مجذوب اندیشه ایشان شده است.

______________________________
در حاشیه همایش امام موسی صدر، سرشار از مفاهیم راهگشا

دوشنبه ششم اسفند ماه در دانشکده الهیات دانشگاه تهران همایشی درباره مردی بزرگ که اندیشه و عملش سرشار از مفاهیم راهگشا بوده و هست برگزار شد. به غیر از سخنرانی های تشریفاتی آغازین این همایش باید بگویم همایشی مفید و تأثیرگذار بود. و اما چند حاشیه درباره همین همایش قابل اشاره است:

یک. سخنرانی آقای دکتر سریع القلم، استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، درباب اخلاق و سیاست در اندیشه امام موسی صدر در نوع خود جالب بود. تأکید دکتر سریع القلم بر تقدم تربیت دینی بر عمل سیاسی بسیار اساسی و راهگشا بود. وی معتقد بود که این نسبت در اندیشه و عمل امام موسی صدر نیز مورد توجه بوده است. به دوستان مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر و بعضی از بستگان نزدیک امام موسی صدر توصیه کردم همچنان از بحث های دکتر سریع القلم استفاده کنند و سعی کنند اساتید دیگری از رشته علوم سیاسی را نیز در زمینه اندیشه امام موسی صدر درگیر کنند.

در صحبتی با دکتر سریع القلم، ایشان می گفت اگرچه از نزدیک امام موسی صدر را ملاقات نکرده است اما بعد از مطالعه برخی آثار امام موسی صدر مجذوب اندیشه ایشان شده است. می گفت با تشکیل تیمی تحقیقاتی در حال کار بر روی اندیشه امام صدر است. با این وصف، من هم دیگر در تدوین اندیشه سیاسی امام موسی صدر تنها نخواهم بود و ایشان نیز در همین زمینه در حال تهیه و نگارش متنی مبسوط بود. همانجا وعده ای برای حضور در نشست های علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی از ایشان گرفتم و پذیرفت.

دو. سخنرانی آقای دکتر صادق طباطبایی که در انتهای برنامه پیش بینی شده بود بسیار جالب و جذاب بود. اگرچه برخی از مباحث را پیش از این از ایشان شنیده یا خوانده بودم اما جذابیت کلام ایشان باز هم وادار می کرد که سخنان ایشان را شنید.

همچنین برایم جالب بود که ایشان اگرچه صبح در دانشگاه قم نیز ایستاده – آن گونه که خود ایشان برایم گفت - سخنانی درباره اندیشه امام موسی صدر ایراد کرده بود اما در بعد از ظهر هم ایستاده و سرحال سخنان خود را تا نزدیکی های ساعت هفت ادامه داده است. گرچه من نتوانستم به رغم شیرینی کلام ایشان تا به آخر پای صحبت ایشان بمانم اما مشتاقان همچنان مشتاق شنیدن بوده اند.

ویژگی بارزی که دکتر طباطبایی را از غالب همراهان و یاران امام موسی صدر ممتاز و متمایز می کند خاطرات ریز و درشتی است که از امام صدر در خاطر دارد و در چنین مجالسی با نقل آنها، که با مهارت و جذابیتی تمام همراه است، همه حضار را با خود همراه می کند. همین ویژگی به دلیل ارتباط با امام خمینی و در مجموع با مبارزان علیه رژیم پهلوی در داخل و خارج کشور ایشان را برجسته می سازد. بنا به گفته دکتر طباطبایی، مجموعه خاطرات ایشان در حال انتشار است و به زودی از چاپ خارج می شود.

سه. استنباط نگارنده در مطالعات و برداشت هایی که از فعالیت های امام موسی صدر به دست آورده این است که امام صدر، توأمان مرد اندیشه و عمل است. و این ویژگی در کم تر عالم و اندیشمند برجسته اسلامی قابل مشاهده است. و متأسفانه بسیاری از نخبگان در ایران ایشان را مرد سیاست و فعال سیاسی می شمارند حال آن که امام صدر از جمله اندیشمندانی است که اندیشه اش با عملش گره خورده و در لبنان تأثیرات شگرفی را به وجود آورده است.

برایم جالب بود که دکتر سید جواد میری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، که چند ماهی است به ایران آمده است، نیز در مطالعات خود درباب امام موسی صدر این نکته را دریافته بود که در غرب نیز امام موسی صدر را به عنوان یک سیاستمدار می شناسند و نه یک اندیشمند. وی برای این که این نگرش را اصلاح کند دو اثر به زبان انگلیسی در سال هایی که در غرب به سر می برده است تألیف و منتشر کرده بود تا این ذهنیت اصلاح شود.

بی تردید اگر امام موسی صدر فرصت می یافت تا اندیشه اش را قلمی کند ما آثار مکتوب بیشتری از ایشان در دست داشتیم اما همین مباحث ایشان که غالباً در قالب سخنرانی و مصاحبه و نامه و پیام منتشر شده و برخی از آنها به فارسی نیز برگردانده شده است غنیمت بوده و از عمق و غنای کافی برای تبیین اندیشه راهگشای ایشان برخوردار است.

در خاطر دارم که مجموعه اسناد ساواک ایشان در قالب سه مجلد قطور منتشر شده و جنبش امل نیز موسوعه ایشان را در دوازده مجلد منتشر ساخته است. در سال های اخیر مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر سه مجلد از مباحث امام موسی صدر را به نحو پاکیزه و جذابی به پارسی منتشر ساخته است و آثار دیگری هم در دست انتشار دارد. جلد سوم این مجموعه با عنوان رهیافت های اقتصادی امام موسی صدر به تازگی منتشر شده است.

چهار. برای نخستین بار بود که به غیر از حرم امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) که ورود بانوان بایستی با چادر صورت گیرد متوجه شدم در دانشکده الهیات هم بدون چادر نمی توان وارد شد. گرچه میهمان باشی یا میزبان و برای شرکت در همایش آمده باشی یا حضور در کلاس درس. بگذرم. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

شریف لک زایی