ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خلأ نظارت عمومی منطبق بر تعالیم دینی؛ نقصان اصلی در برخورد با مفاسد
شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)
با اشاره به مسئله نظارت در جامعه و نظارت در مورد مفاسد اقتصادی گفت: در
خصوص مفاسد اقتصادی جامعه باید واکنش نشان دهد و مطالبه معارفی را داشته
باشد که انقلاب اسلامی بر اساس این معارف تشکیل شد و خواستار تحقق آنها
بوده است.
وی افزود: ما در بحث نظارت عمومی نتوانسته و یا
نخواسته‌ایم یک سازوکار، مدون، قانونی، جامع، هدفمند و نظام‌مندی ارائه
کنیم که با توجه به آموزه‌های صریح دینی بتواند با مفاسد در سطوح سیاسی،
اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مقابله جدی و موثری داشته باشد.
لک زایی
با بیان اینکه تلقی نادرست از نظارت یکی از مشکلات اصلی است، اظهار کرد:
اینکه نظارت در چه سطحی باید اعمال شود، تا کارآمدی داشته باشد، مورد توجه
است. در دین اسلام تأکید زیادی بر نظارت شده است، اصل امر به معروف و نهی
از منکر، نصیحت و خیرخواهی ائمه مسلمین یا حاکمان و کارگزاران نظام سیاسی
در اسلام، مشورت و اینکه در امور از افراد صاحب‌نظر و صاحب صلاحیت برای
تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی استفاده شود، مرد نظر دین اسلام بوده است.
عضو
هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: امام علی (ع) می‌فرمایند «من
استبد برایه هلک» هر کس استبداد رای بورزد، هلاک می‌شود، اگر کسی در رای
خود استبداد بورزد موجب هلاکت خود و هلاکت جامعه خواهد شد.
این
کارشناس اندیشه سیاسی اظهار کرد: در آموزه‌های دینی مسئله برخورد با مفاسد
اقتصادی مطرح است، صریح‌ترین آموزه‌های دینی ما به مسئله مقابله با مفاسد
پرداخته‌اند که مهم‌ترین و کارآمدترین آن امر به معروف و نهی از منکر است.
وی
در پاسخ به این سوأل که چرا این آموز‌ه‌ها به یک سازو کار مؤثری تبدیل
نشده است، عنوان کرد: امر به معروف به عنوان یک فریضه و اصل مسلم اسلامی
منزلت واقعی خود را در مباحث فکری و اجتماعی اسلامی نداشته است و متفکران
ما نتوانستند این اصل را به صورت درست، نظام‌مند، هدفمند و جامع مطرح کنند
که آن جایگاه اصلی امر به معروف که بر اساس آن جامعه به صلاح و رستگاری
می‌رسد، مطرح شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
عنوان کرد: از دید فردی مانند استاد مطهری این نظارت عمومی یک عنصر کارآمد و
پیش‌برنده در جامعه باید باشد، نه اینکه جامعه را به عقب براند، متاسفانه
اصل امربه معروف به یک عنصر محدودکننده تبدیل شده است.
این کارشناس
اندیشه سیاسی با ذکر اینکه یکی از مهم‌ترین جنبه‌های که در انحراف این
فریضه مطرح بوده است، محصور کردن آن به مسائل صرف عبادی و فردی است، گفت:
این موضوع عنصر مسئولیت اجتماعی را از این فریضه و نظارت عمومی دریغ کرده
است، در نتیجه این شمول آن که می‌تواند برای جامعه مفید باشد از عرصه
اجتماعی رخت بسته است و فقط در ابعاد فردی و خصوصی تقلیل پیدا کرده است.
لک
زایی با اشاره به سخنی از شهید مطهری قبل از انقلاب اسلامی گفت: وی معتقد
است «تصور عامه مردم ما درباره امر به معروف این است که به بند کفش و دکمه
لباس مردم ایراد بگیریم در صورتی که اینها منطقه آزادی مردم است، منطقه
آزدای افراد غیر از محیط و جو اجتماعی است» این دیدگاه نگاه ما را از مسئله
فردی به مسئله جمعی تغییر می‌دهد، سطح مسئله متحول می‌شود و اگر راهکارهای
درستی مطرح شود موثر خواهد بود.
این کارشناس اندیشه سیاسی در ادامه
سخنان خود به روایتی از امام باقر (ع) در مورد اهمیت امر به معروف پرداخت و
افزود: ایشان می‌فرمایند«به وسیله اصل امر به معروف و نهی از منکر دیگر
فرایض نیز حیات می‌یابند، راه‌ها امن می‌شوند، کسب‌ها حلال می‌شود، مظالم
به صاحبان اصلی آن باز می‌گردد، زمین آباد می‌شود، از دشمنان انتقام گرفته
می‌شود و کارها به این سبب سامان می‌یابد»، یعنی این اصل کاری را انجام
می‌دهد که امور اجتماع ساماندهی شود، در این روایت به زندگی خصوصی افراد
اشاره ندارد، بنابراین حوزه و قلمرو امر به معروف تا آباد شدن زمین پیش
رفته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد:
استاد مطهری معتقد است، سلطه اسرائیل و آمریکا بر مسلمانان نیز به دلیل
ناتوانی و از نتایج فقدان امر به معروف و نهی از منکر است.
وی با
ذکر اینکه اهمیت نظارت عمومی، جایگاه و منزلت آن و آسیب‌شناسی این اصل باید
مورد توجه باشد، گفت: اگر مفاسد اقتصادی در جامعه اتفاق می‌افتد و
بداخلاقی در سطح جامعه وجود دارد، به این دلیل است که نظارت عمومی درست
طراحی و برجسته نشده است و ما برای تحقق آن تربیت نشدیم، آموزش ندیدیم و
گمان می‌کنیم اصل امر به معروف تنها در حوزه خصوصی راه دارد، در حالی‌که
اساسا راهی به حوزه خصوصی ندارد.
ادامه دارد...