گپ و گفت

به گزارش ایسکا دکتر شریف لک زایی با اشاره به علاقه امام خمینی به شهید بهشتی عنوان داشت: حضرت امام تعبیری راجع به آیت الله بهشتی دارد با این مضومون که شهید بهشتی مظلوم زیست و مظلوم به شهادت رسید و خوار در چشم دشمنان بود. متاسفانه ایشان همچنان نیز مظلوم است و ما امیدواریم از شخصیت ایشان و اندیشه و سیره ایشان رفع مظلومیت شود.

وی ادامه داد: شهید دکتر بهشتی اقدامات مؤثری برای تغییر و تحول در ایران به انجام رسانده اند و حقیقتاً خدمات بزرگی به انقلاب و نظام ارائه کرده اند از این رو لازم می دانم در مورد ابعاد اجتماعی و فردی شخصیت ایشان نکاتی را عرض کنم.

اعتدال گرایی رویه شهید بهشتی در همه عرصه ها

وی با اشاره به رویکرد اعتدال گرایانه در افکار و عمل شهید بهشتی بیان داشت: مختصه اصلی ایشان اعتدال است. ایشان در واقع در عرصه اجتماعی سعی شان این بود از همه ظرفیت های جامعه استفاده کند، و فارغ از فضای حزبی و جناحی حرکت کند تا بتواند نیروهای متعهد و متخصص را در جهت رشد و پیشرفت و تعالی جامعه به خدمت بگیرد. عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه سیاسی افزود: اعتدال ایشان در همه عرصه ها بود. ایشان در عرصه زندگی و خانواده هم معتدل بود، در عرصه کار و تلاش اجتماعی هم همین طور و به ویژه در حوزه اندیشه و فعالیت های سیاسی و اجتماعی که زبان زد است. حتی می شود از اعتدال و انصاف علمی ایشان نیز صحبت کرد.

این پژوهشکر علوم سیاسی اضافه کرد: به طور کلی ایشان در حیات فردی و اجتماعی و اقتصادی انسان معتدلی بود و در همه حوزه ها با اعتدال مشی و رفتار می کرد و اندیشه و فکر ایشان نیز سرشار از اعتدال گرایی بود. این اعتدال گرایی را حتی در تحصیلات ایشان نیز می توان نشان داد. به هر حال ایشان هم در حوزه علمیه و هم دانشگاه دارای تحصیلات عالی است و به عبارتی هم حوزوی است و هم دانشگاهی. از این رو با فضای هر دو مرکز علمی آشنایی زیادی دارد و این آشنایی باعث شده است که بتواند از ظرفیت هر دو مرکز برای تغییر و تحول بهره ببرد. ضمن این که ایشان هم در حوزه تدریس کرده و هم در دانشگاه.

وی ادامه داد: به هر حال شهید بهشتی این اعتدال گرایی را قبل از انقلاب اسلامی نیز داشتند اما ایشان فرصت اندکی بعد از انقلاب پیدا کرد که اندیشه و مشی متعادل خود را به دیگران آموزش دهد. به نظر، تجربه حزب جمهوری اسلامی تجربه موفقی است که باید پی گرفته شود و البته باید نقش شهید بهشتی در این زمینه واکاوی شود.

آزادی و آزادگی در افکار و رفتار شهید بهشتی

وی با اشاره به روحیه آزادمنشی و آزادی خواهی در ایشان اظهار داشت: ایشان یک انسان آزاداندیش و آزادمنش و آزادی خواه است. اگر لیبرال را با بار معنایی مثبت آن، یعنی آزادی خواه، در نظر بگیریم باید بگویم ایشان یک لیبرال به تمام معنا است. ایشان با دیگران و به ویژه با فکر و اندیشه دیگران با آزادی تمام برخورد می کرد. طبیعتاً بحث رقبای علمی یا عملی که پیش می آید با آنها نه به عنوان دشمن بلکه به عنوان انسان برخورد می کرد و بسیار در عرصه سیاسی و اجتماعی متساهل بود که این مسئله بسیار آموزنده است.

دکتر شریف لک زایی ادامه داد: برای نمونه ایشان در یکی از آثار که در مورد لیبرالیسم صحبت می کند از اندیشه آزادی در این مکتب و ضدیت با استبداد تمجید می کند و این نکته بسیار مهمی در اندیشه سیاسی شهید بهشتی است که اندیشه رقیب را به طور یکجانبه و به طور کامل رد نمی کند بلکه عناصر مثبت را می گیرد و عناصر منفی را هم نقد می کند و کنار می گذارد.

شهید بهشتی به تمام معنا قانون مدار بود

دکتر شریف لک زایی با اشاره به روحیه قانون مداری شهید بهشتی بیان داشت: ایشان انسان به تمام معنا قانون گرا و قانونمند بود. در واقع به رعایت قانون در حد اعلا باور داشت و در وجود و رفتار ایشان قانون گرایی موج می زند. بنا به آنچه گفته شده حتی ایشان تعبد و دیانت را در عمل به قانون معنا می کند؛ یعنی اگر کسی قانون را نقض می کند این را یک نقیصه و یک ضعف در دینداری می داند.

وی سپس به ذکر خاطره ای از شهید بهشتی در این زمینه پرداخت و گفت: فرزند ایشان دکتر سید علیرضا بهشتی از خود ایشان نقل می کند که یکی از آقایان از زندان آزاد می شود، شهید بهشتی با ماشین دنبال ایشان می روند و خود این فرد رانندگی را به عهده می گیرد. در حین رانندگی از یک چراغ قرمز عبود می کند. به چراغ قرمز دوم که می رسد می ایستد و از چراغ قرمز عبود نمی کند. شهید بهشتی خطاب به ایشان عرض می کند اگر این چراغ را نیز رد می کردی در عدالت تو شک می کردم. بنابراین قانون و قانون گرایی جایگاه والایی در اندیشه ایشان دارد.

شهید بهشتی الگوی تعبد و تدین

وی خاطر نشان کرد: در ادامه باید بگوییم که تعبد و تدین ایشان هم فوق العاده است و نسبت به معارف اسلام کاملاً متعبد است و این مسئله در وجود ایشان متبلور است. ضمن اینکه وجود لایه های عرفانی در اندیشه و عمل هم، از ایشان یک انسان خود ساخته و سالک الی الله و عارف به وجود آورده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه در پایان اضافه کرد: افزون بر همه اینها مختصه دیگر ایشان بنیادهای فلسفی اندیشه و عمل ایشان است که در این زمینه می توانیم از حکمت متعالیه یاد کنیم. همچنین مباحث تفسیری ایشان باید مورد بررسی قرار بگیرد که نگاه خاص ایشان به مبانی دینی و بهره گیری از آن مبانی در حوزه اجتماعی و سیاسی را نشان می دهد. یکی از ویژگی های ایشان این است که به رغم همه کارها و مشغله کاری، ایشان یک مفسر قرآن هم هست. البته آثار قرآنی و تفسیری ایشان چاپ نشده که امیداوریم این آثار منتشر و در دسترس همه علاقه مندان قرار گیرد.