ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شریف لک زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سؤال که چرا سیدجمال الدین اسدآبادی با اینکه شیعه بود، مذهبش را مخفی می کرد و در میان علمای اهل سنت فعالیت داشت، گفت: عمده حیات سیاسی و اجتماعی سید جمال در مناطقی بوده است که اهل سنت بودند.
وی افزود: سید جمال نمی توانست از منظر متفکر و مصلح شیعی، دست به اصلاح اجتماعی بزند چون در جامعه سنی مورد پذیرش قرار نمی گرفت. از این رو به نظر می رسد که سید جمال حتی مذهب خود را پنهان کرد و از تعلق به مذهب خاص رها شد و درصدد نبود آموزه ها و تعلقاتی که در آموزه های تشیع به آن وابسته است را برجسته و آنها را به صورت آشکار مطرح کند.
وی تأکید کرد: اگرچه معتقدم سیدجمال به طور غیرمستقیم آموزه های شیعی را پیگیری می کرد و از همین منظر حرکت اصلاحی خود را انجام داد اما دغدغه این را نداشت که صراحتاً درباره آموزه های شیعی صحبت و آن آموزه ها را برجسته کند.
لک زایی در ادامه سخنانش اظهار کرد: اگرچه سید جمال همچمنان وفادار به آموزه های شیعی بود اما سعی نمی کرد آنها را برجسته کند و حتی ممکن بود برخی از آنها را در جامعه سنی مخل وحدت و همبستگی اجتماعی مسلمانان بداند. از منظری که سید جمال کار اصلاحگری را پیش می برد عمدتاً بر اشتراکات تأکید می کرد اگر حتی این تلقی را درست ندانیم که او نمی خواست آموزه های شیعی را برجسته کند.
وی در ادامه سخنانش بیان کرد: سید جمال الدین بر آن است به نوعی به مقابله در برابر استعمار هم بپردازد و مشکله جامعه را استعمار می داند که بر کشورهای اسلامی استیلا یافته و منابع آن را به غارت می برند. ضمن این که تلاش برای همبستگی اجتماعی را می توان میراث وی به شمار آورد.
وی با اشاره به اینکه عمده این نگاه به تئوری موجود در حرکت ارادی و اختیاری جوهری برمی گردد که به نظرم این حکیم از آن بهره می برد، گفت: در واقع تحولات سیاسی و اجتماعی را بر آن مبنا و تحول درونی و باطنی و جوهری انسان ها شکل می دهد. به ویژه نوع نگاه او در ادامه حرکت جوهری، یکپارچگی نفس و بدن در فلسفه ملاصدراست که به نوعی، این یکپارچگی را می بینند و بین نفس و بدن فاصله و جدایی نمی بینند، لذا سیاستش همراه با دیانتش و حرکت اجتماعی اش بر مبنای حرکت دینی اش هست و طبیعتاً این دائماً در حال نو شدن است یعنی از اشتباهات درس گرفته می شود، با دیگران تعامل می شود و دوباره اقدام جدیدی آغاز و حرکت استمرار می یابد و به پیش می رود.
شریف لک زایی خاطرنشان کرد: سید جمال در حرکت اصلاحی خود که تأکید بر اشتراک دارد می خواهد همه گروه ها، افکار و سلایق حول ارزش های خاصی جمع شوند و از طریق آن اقدام کنند اقدامی که مقابله با استعمار است که در واقع هدف سید جمال مقابله با استعمار است.