در نشست کرسی آزاد اندیشی و نظریه پردازی با موضوع "جریان قاعده لاحرج در محرمات" اظهار شد: دینی که دارای احکام حرجی باشد یک دین فطری و الهی نیست چون دین هیچگاه انسان را در سختی نخواسته است و ماهیت یُسر دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، کرسی آزاد اندیشی و نظریه پردازی با موضوع «جریان قاعده لاحرج در محرمات» به همت دفتر جنبش نرم افزاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با حضور پژوهشگران و اندیشوران برگزار شد.
حجت الاسلام محمد جواد فاضل لنکرانی که در این کرسی به عنوان نظریه پرداز سخن می گفت از قاعده لاحرج و یا نفی عسر و حرج بعنوان یکی از قواعد معروف و مهم فقی نام برد و گفت : این قاعده که در تمامی ابواب فقه اعم از عبادات، معادلات و سیاسات جاری می شود دو مطلب عمده شامل اینکه در اسلام احکام جرحی وجود ندارد و دیگر آنکه به صرف وجود مشقت و سختی تعطیلی احکام شرع جایز نیست را به اثبات می رساند.
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در میان قدمای فقه امامیه کسی به صورت مستقل این قاعده را مورد بحث و بررسی قرار نداده است لکن طی دو قرن اخیر برخی از بزرگان این قاعده را به صورت رساله ای مستقل و ضمن قواعد دیگر فقهی ذکر نموده اند.
وی گفت: معنای حرج، دراصل، همان مشقت و ضیق است و اگر در معانی دیگری مانند گناه و حرام استعمال شده از باب مناسبت با معنای اصلی بوده است.
وی سپس به مبانی فقهی قاعده لاحرج پرداخت و افزود: در قرآن کریم آیات 78 سوره حج، 6 سوره مائده 185 سوره بقره و 286 سوره بقره به این قاعده فقهی پرداخته اند که در روایات، عقل و اجماع نیزمطالبی در این موضوع بیان شده است.
حجت الاسلام فاضل لنکرانی گفت: ائمه اطهار علیهم السلام نسبت به این قاعده که مستندی بر بسیاری از قواعد دیگر فقهی است توجه زیادی داشته اند و به اصحاب خود نیز در مورد آن سفارش داشته اند.
وی گفت: عده بسیاری از فقها در بحث محرمات نسبت به این قاعده تعرضی نداشته اند ولی در احکام واجب شاهد تعرض و استفاده بسیاری از این قاعده هستیم.
استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: دلیلی وجود ندارد که دلالت داشته باشد که قاعده لاحرج برای امتنان ذکر شده باشد بلکه این امتنان به برخی ادله در مورد لاحرج برمی گردد.
وی افزود: دینی که دارای احکام حرجی باشد یک دین فطری و الهی نیست بلکه دین هیچگاه انسان را در سختی نخواسته است و ماهیت یُسر دارد.
وی در ادامه به برخی روایات در زمینه قاعده لاحرج اشاره کرد و گفت: برحسب عموم ادلّه و فتاوا و روایاتی که در خصوص محرمات احرام وارد شده است این قاعده در محرمات نیز جریان دارد.
وی افزود: شکی نیست قاعده لاحرج براساس ملاکی از سوی شارع جعل گردیده که نمی توان گفت مجرد امتنان است بلکه به نظر می رسد ملاک این قاعده تسهیل بر مکلفین می باشد.
حجت الاسلام و المسلمین فاضل لنکرانی گفت: قاعده لاحرج هم در واجبات و هم در محرمات جریان دارد اما در همه آنها جاری نیست بلکه نسبت به برخی از آنها با وجود اهمیت ملاک جریان است.
وی خاطر نشان کرد: ائمه(ع) از قاعده لاحرج در محرمات بهره گرفته اند که فقهای ما نیز می توانند چنین بهره ای این قاعده بگیرند وی تفاوت قرارداد بین محرمات به ذات و محرمات بالعرض و تفاوت در محرمات صغیره و کبیره و تزاحم را از جمله پیشنهادی خود در بهره گیری از قاعده لاحرج در محرمات عنوان نمود.
در ادامه جلسه حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی رئیس پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و حجت الاسلام و المسلمین سروش محلاتی استاد حوزه و دانشگاه به نقد این نظریه و طرح دیدگاهها پرداختند.