عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با بیان اینکه مباحث جدیدی همچون انتخابات باید در موضوعات فقهی شیعه جای بگیرند، گفت: کتاب «انتخابات از نگاه فقه» شامل چهار بخش جهت بررسی کلیات و مفاهیم، مبانی فقهی انتخابات، عرصه‌های انتخابات و مسائل و فروعات انتخاباتی می‌شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام روح الله شریعتی در کرسی نقد «انتخابات از نگاه فقه» که روز چهارشنبه 25 آذر در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: انتخابات از نگاه فقه یک مبحث نوینی است.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی بیان کرد: انتخابات از زمان مشروطه وارد کشور ما شد و امروز که 110 سال از آن می‌گذرد، مباحث مختلفی از سوی فقها و اندیشمندان حوزوی درباره آن مطرح شده است؛ اما تاکنون جمع بندی کاملی نسبت به نگاه فقه درباره انتخابات انجام نشده بود.
وی با اشاره به لزوم بررسی موضوعات جدید در حوزه علمیه، ابراز کرد: برخی از موضوعات جدید قبل از اینکه مورد بررسی فقهی قرار گیرد، وارد عرصه سیاست شده و گاهی دچار سوء استفاده قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام شریعتی با بیان اینکه مباحث جدیدی همچون انتخابات باید در موضوعات فقهی شیعه جای بگیرند، ادامه داد: عده بسیاری نگاه حداقلی به فقه دارند اما بر اساس نظریه حداکثری فقه، باید مباحثی همچون انتخابات را نیز مورد نظر و بررسی قرار داد.
وی افزود: انتخاب کننده و انتخاب شونده همواره با این سؤال مواجه می‌شود که از نظر شرع بر من لازم است که در انتخابات شرکت کنم یا خیر. این کتاب به دنبال این است که انتخابات را به عنوان یک حکم شرعی بررسی کند.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی خاطرنشان کرد: این کتاب نخستین گام در عرصه مبانی فقهی انتخابات است و امکان دارد با اشکالاتی مواجه باشد اما با بررسی و نقد کتاب از سوی اندیشمندان و فقها، می‌توان اشکالات آن را برطرف کرد.
وی یادآور شد: حضور مردم در گذشته و صدر اسلام، مشورت گونه بود اما در عصر کنونی که ارتباطات گسترش یافته و ابزار جدیدی پدید آمده است، باید لوازم آن را نیز از نظر شرع بررسی کرد.
حجت‌الاسلام شریعتی تأکید کرد: در بخش نخست کتاب «انتخابات از نگاه فقه» با عنوان «کلیات و مفاهیم»، ابتدا مفاهیمی از نگاه لغوی و اصطلاحی بررسی شده و سپس به بررسی کلیاتی درباره انتخابات از قبیل پیشینه، اشکال انتخابات، نظام‌های انتخاباتی، فوائد و آثار انتخابات، موارد متعارف انتخابات، و حق یا تکلیف بودن رأی پرداخته شده است.
وی گفت: در بخش دوم کتاب با عنوان «مبانی فقهی انتخابات» ابتدا اعتبار رأی اکثریت با نگاه دینی مورد بحث قرار گرفته و سپس مشورت و بیعت با نگاه مبنا بودن برای انتخابات بحث شده است.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی تصریح کرد: در بخش سوم با عنوان «عرصه‌های انتخابات» در سه فصل همه پرسی، انتخاب قانون گذار و سپس انتخاب حاکم با نگاه فقهی مورد کنکاش قرار گرفته است و نظرات مخالف و موافق آمده تا نظر مطلوب همراه با استدلال ثابت شود.
وی تأکید کرد: در بخش چهارم در چند فصل به مسائلی همچون شرایط انتخاب کننده و انتخاب شونده و نیز برخی از فروعات انتخابات با نگاه فقهی پرداخته شده است.
حجت‌الاسلام شریعتی عنوان کرد: علنی یا مخفی بودن رأی، حکم شرعی شرکت در انتخابات، مبارزه انتخاباتی، حوزه‌های انتخاباتی، نظارت بر انتخابات، انتخابات صوری، و حزب و انتخابات برخی از فروعات فقهی انتخابات هستند که در کتاب مورد بحث و تحلیل فقهی قرار گرفته‌اند.
وی اظهار داشت: در این کتاب کوشیده شده تا با نگاه فقهی به استناد آیات و روایاتی که مردم را در حکومت دارای نقش می‌دانند، انتخاب به عنوان حقی برای مردم به رسمیت شناخته شود.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی بیان کرد: از جمله مستنداتی که برای حق بودن انتخاب آمده است می‌توان به آیات و روایات راجع به شورا، آیات و روایات راجع به بیعت مردم با حاکم، آیات و روایات راجع به تکالیف عمومی و امر به معروف و از منکر و روایاتی از خطب و نامه‌های حضرت امیر(ع) که بر نقش مهم مردم در تعیین حاکم وارد شده، اشاره کرد.
وی ادامه داد: قواعد فقی سلطنت، عدالت، عدم ولایت، مصلحت، حفظ نظام، من له الغنم، آثار و فوائد انتخاب مردم و بنای عقلا بر انتخابات مردم، مستنداتی است که برای جواز انتخابات مطرح شده است.
حجت‌الاسلام شریعتی در پایان برخی از نقدهای ناقدان نشست از جمله ضعف روش شناسی را پذیرفت و به برخی از ابهامات پاسخ داد.
شایان ذکر است، کتاب «انتخابات از نگاه فقه» از سوی حجت‌الاسلام روح الله شریعتی دانش آموخته حوزه علمیه قم و دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین الملل و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تألیف شده است.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی بیان کرد: انتخابات از زمان مشروطه وارد کشور ما شد و امروز که 110 سال از آن می‌گذرد، مباحث مختلفی از سوی فقها و اندیشمندان حوزوی درباره آن مطرح شده است؛ اما تاکنون جمع بندی کاملی نسبت به نگاه فقه درباره انتخابات انجام نشده بود.
وی با اشاره به لزوم بررسی موضوعات جدید در حوزه علمیه، ابراز کرد: برخی از موضوعات جدید قبل از اینکه مورد بررسی فقهی قرار گیرد، وارد عرصه سیاست شده و گاهی دچار سوء استفاده قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام شریعتی با بیان اینکه مباحث جدیدی همچون انتخابات باید در موضوعات فقهی شیعه جای بگیرند، ادامه داد: عده بسیاری نگاه حداقلی به فقه دارند اما بر اساس نظریه حداکثری فقه، باید مباحثی همچون انتخابات را نیز مورد نظر و بررسی قرار داد.
وی افزود: انتخاب کننده و انتخاب شونده همواره با این سؤال مواجه می‌شود که از نظر شرع بر من لازم است که در انتخابات شرکت کنم یا خیر. این کتاب به دنبال این است که انتخابات را به عنوان یک حکم شرعی بررسی کند.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی خاطرنشان کرد: این کتاب نخستین گام در عرصه مبانی فقهی انتخابات است و امکان دارد با اشکالاتی مواجه باشد اما با بررسی و نقد کتاب از سوی اندیشمندان و فقها، می‌توان اشکالات آن را برطرف کرد.
وی یادآور شد: حضور مردم در گذشته و صدر اسلام، مشورت گونه بود اما در عصر کنونی که ارتباطات گسترش یافته و ابزار جدیدی پدید آمده است، باید لوازم آن را نیز از نظر شرع بررسی کرد.
حجت‌الاسلام شریعتی تأکید کرد: در بخش نخست کتاب «انتخابات از نگاه فقه» با عنوان «کلیات و مفاهیم»، ابتدا مفاهیمی از نگاه لغوی و اصطلاحی بررسی شده و سپس به بررسی کلیاتی درباره انتخابات از قبیل پیشینه، اشکال انتخابات، نظام‌های انتخاباتی، فوائد و آثار انتخابات، موارد متعارف انتخابات، و حق یا تکلیف بودن رأی پرداخته شده است.
وی گفت: در بخش دوم کتاب با عنوان «مبانی فقهی انتخابات» ابتدا اعتبار رأی اکثریت با نگاه دینی مورد بحث قرار گرفته و سپس مشورت و بیعت با نگاه مبنا بودن برای انتخابات بحث شده است.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی تصریح کرد: در بخش سوم با عنوان «عرصه‌های انتخابات» در سه فصل همه پرسی، انتخاب قانون گذار و سپس انتخاب حاکم با نگاه فقهی مورد کنکاش قرار گرفته است و نظرات مخالف و موافق آمده تا نظر مطلوب همراه با استدلال ثابت شود.
وی تأکید کرد: در بخش چهارم در چند فصل به مسائلی همچون شرایط انتخاب کننده و انتخاب شونده و نیز برخی از فروعات انتخابات با نگاه فقهی پرداخته شده است.
حجت‌الاسلام شریعتی عنوان کرد: علنی یا مخفی بودن رأی، حکم شرعی شرکت در انتخابات، مبارزه انتخاباتی، حوزه‌های انتخاباتی، نظارت بر انتخابات، انتخابات صوری، و حزب و انتخابات برخی از فروعات فقهی انتخابات هستند که در کتاب مورد بحث و تحلیل فقهی قرار گرفته‌اند.
وی اظهار داشت: در این کتاب کوشیده شده تا با نگاه فقهی به استناد آیات و روایاتی که مردم را در حکومت دارای نقش می‌دانند، انتخاب به عنوان حقی برای مردم به رسمیت شناخته شود.
عضو گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی بیان کرد: از جمله مستنداتی که برای حق بودن انتخاب آمده است می‌توان به آیات و روایات راجع به شورا، آیات و روایات راجع به بیعت مردم با حاکم، آیات و روایات راجع به تکالیف عمومی و امر به معروف و از منکر و روایاتی از خطب و نامه‌های حضرت امیر(ع) که بر نقش مهم مردم در تعیین حاکم وارد شده، اشاره کرد.
وی ادامه داد: قواعد فقی سلطنت، عدالت، عدم ولایت، مصلحت، حفظ نظام، من له الغنم، آثار و فوائد انتخاب مردم و بنای عقلا بر انتخابات مردم، مستنداتی است که برای جواز انتخابات مطرح شده است.
حجت‌الاسلام شریعتی در پایان برخی از نقدهای ناقدان نشست از جمله ضعف روش شناسی را پذیرفت و به برخی از ابهامات پاسخ داد.
شایان ذکر است، کتاب «انتخابات از نگاه فقه» از سوی حجت‌الاسلام روح الله شریعتی دانش آموخته حوزه علمیه قم و دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین الملل و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تألیف شده است.
دیدپگاه ناقدان
عرف سیاسی باید در بررسی فقهی انتخابات مورد توجه قرار گیرد
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با طرح شش سؤال، انتخابات را یک موضوع فقهی مستحدثه عنوان کرد و گفت: موضوع کتاب «انتخابات از نگاه فقه» یک موضوع خاص برگرفته شده از موضوع عام «مردم سالاری دینی» است و باید روش شناسی کتاب را به دقت مورد بررسی قرار داد.
دکتر محمد پزشکی در کرسی نقد «انتخابات از نگاه فقه» که روز چهارشنبه 25 آذر در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: موضوع انتخابات جزو یکی از مباحث کلانی است که جوامع اسلامی حدود 150 سال با آن مواجه هستند.
پژوهشگر فقه سیاسی بیان کرد: از زمانی که جوامع اسلامی با مدیریت غربی آشنا شدند، این سؤال مطرح شد که نگاه اسلام به دموکراسی چیست؟ از این رو فقهای دین نسبت به موضوعات کلی و جزئی مباحث دموکراسی دینی به ارائه مبحث پرداختند.
وی ادامه داد: نوع نگاه من به کتاب «انتخابات از نگاه فقه» از این زوایه است که چه تکنیک‌هایی در منابع فقهی درباره انتخابات تعیین شده و ادله مربوط به آن چیست؛ موضوع این کتاب یک موضوع خاص برگرفته شده از موضوع عام «مردم سالاری دینی» است و باید روش شناسی کتاب را به دقت مورد بررسی قرار داد.
پژوهشگر فقه سیاسی ابراز کرد: یک زمانی اصول از فقه بیرون آمد و چارچوب‌های آن مشخص شد اما امروز که مسائل مستحدثه پدیدار شده‌اند، باید روش‌های استنباط آن‌ها را بیان کرد تا با مجموع روش‌ها، بتوان اصول جدیدی را تدوین کرد.
وی افزود: زمانی که می‌گوییم انتخابات یک موضوع جدید فقهی است، باید دلیلی برای آن داشته باشیم؛ برای پاسخ به این سؤال باید به صورت دقیق موضوع شناسی انجام داد که انتخابات چیست و شاخصه‌ها و مؤلفه‌های آن چیست؟
پزشکی خاطرنشان کرد: با تعیین شاخصه‌های انتخابات، می‌توان مقایسه دقیقی انجام داد که آیا این مسأله، یک موضوع مستحدثه بوده یا خیر و آیا انتخاب مردم به معنای بیعت است یا خیر؛ موضوع شناسی انتخابات در کتاب «انتخابات از نگاه فقه» به صورت ناقص و پراکنده در طول کتاب اتفاق افتاده است.
پژوهشگر فقه سیاسی تأکید کرد: چنانچه با بررسی دقیق دریافتیم که عنوان مشابهی با انتخابات در فقه وجود دارد، باید به میزان وجود شاخص‌ها، آن‌ها را تطبیق داده و مباحث دیگر را مورد بررسی قرار دهیم.
وی گفت: چنانچه دلیل مستقلی برای انتخابات پیدا نکردیم، باید به ادله عمومی‌تر همچون قواعد فقه سیاسی رجوع کنیم؛ اما در مباحث کتاب، میزان مجوزات فقه کمتر از آن چیزی است که از آیات و روایات دریافت می‌شود.
پزشکی تصریح کرد: اگر موضوع انتخابات را نتوانستیم در آیات و روایات یا قواعد فقهی بگنجانیم، باید ادله مربوط به انتخابات را از سیره ائمه معصومین(ع) دریابیم که این مرحله باید با احتیاط بیشتری اتفاق بیفتد.
وی تأکید کرد: چنانچه در سیره اهل‌بیت طاهرین(ع) نیز نتوانستیم ادله مربوط به یک مسأله شرعی نوپیدا را پیدا کنیم، باید به اصول عملیه رجوع کنیم زیرا نباید زندگی مؤمنانه را به هیچ وجه کنار گذاشت.
پژوهشگر فقه سیاسی عنوان کرد: مبحث عرف که در موضوعات مستحدثه کاربرد بسیاری دارد، نیاز به دقت و کار فراوانی دارد؛ از این میان باید بر دقت نظر در عرف سیاسی تأکید بیشتری داشت چراکه تأثیرگذاری فرهنگ در عرف غیرقابل انکار است.
وی اظهار داشت: بررسی عرف از جمله مباحثی است که در این کتاب و سایر کتاب‌ها، انجام نشده است هرچند که کتاب «انتخابات از نگاه فقه» کتاب ارزنده‌تری نسبت به کتاب‌های مشابه است.
انتخابات اسلامی فرآیندی غیر از انتخابات غربی دارد
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اهمیت بحث بررسی فقهی انتخابات، گفت: وجود یک مسأله نوپدید فقهی، نیازمند پاسخ مناسب و مستند برای ارائه به جامعه است؛ از این رو، انتخابات اسلامی یک فرآیندی غیر از انتخابات غربی است؛ از این رو الزامات و روش انتخاب قانون گذار درباره این مهم متفاوت است.
حجت‌الاسلام ایزدهی در کرسی نقد «انتخابات از نگاه فقه» که روز چهارشنبه 25 آذر در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: کتاب انتخابات از نگاه فقه از جامعیت و مانعیت متناسبی برخوردار نیست.
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: تحقیق درباره انتخابات، بررسی یک موضوع نوپدید فقهی است که تا 200 سال پیش، اصلا قابل درک هم نبود؛ تا زمانی که موضوع شناسی انتخابات به دقت انجام نشده باشد، نمی‌توان درباره آن سخن گفت.
وی با اشاره به اهمیت شناخت چیستی انتخابات، ادامه داد: امکان دارد انتخابات یک بیعت باشد و امکان دارد یک قرارداد باشد؛ با متفاوت شدن شناخت ما از موضوع انتخابات، مسأله شرعی آن نیز تغییر می‌یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی ابراز کرد: تعیین حاکم از قدیم در فقه شیعه به صورت انتسابی بوده است؛ اما امروز که شرایط عوض شده، مصلحت در فقه شیعه نیز در حال تغییر است؛ یک مبحث مبنایی وجود دارد که آیا انتخابات یک روش در داخل ارزش‌ها است یا به خودی خود یک ارزش محسوب می‌شود؟
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مفاهیم، مبانی، عرصه‌ها و مسائل انتخابات را باید بررسی کرد، خاطرنشان کرد: مبانی باید نسبت به مسائلی همچون شورا و مشورت اولویت داشته باشند.
وی با بیان اینکه شورا، مشورت و رجوع به خبره تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند، یادآور شد: مراجعه به شورا برای رفع جهل نیست در حالی که مشورت برای از بین رفتن جهل صورت می‌گیرد؛ اگر انتخابات یک مسأله مشورتی باشد، لازم الاجرا نمی‌شود.
حجت‌الاسلام ایزدهی تأکید کرد: در مبحث انتخابات نخست باید ادله جواز انتخابات را مورد بررسی قرار داد؛ سپس باید ادله وجوب انتخابات و در پایان نیز ادله مانعیت آن را بررسی کرد.
وی گفت: نبود برخی از مسائل و بررسی‌ها در کتاب «انتخابات از نگاه فقه» نشانه ضعف این کتاب نیست چراکه این کتاب یک کار جدید و نوین در مباحث مربوط به فقه سیاسی است و اگر قرار بود تمامی مباحث مورد بررسی قرار گیرند، کتاب بسیار قطوری می‌شد.
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: سؤالات اصلی تحقیق در این کتاب مشخص نبوده و سؤالات فرعی نیز تعیین نشده‌اند؛ همچنین در بخش‌هایی از کتاب، متن عربی بدون ترجمه نوشته است که این برای طلاب علوم دینی مشکلی ایجاد نمی‌کند اما برای سایرین کمی دشوار است.
وی تأکید کرد: پیش فرض انتخابات برای زمانی است که میان عده‌ای اختلاف وجود دارد و با انجام انتخابات، یک طرف تعیین می‌شود اما پیش فرض حاکمیت دینی برای زمانی است که اختلافی وجود ندارد و همگی امام را می‌پذیرند.
حجت‌الاسلام ایزدهی عنوان کرد: وجود یک مسأله نوپدید فقهی، نیازمند پاسخ مناسب و مستند برای ارائه به جامعه است؛ از این رو، انتخابات اسلامی یک فرآیندی غیر از انتخابات غربی است؛ از این رو الزامات و روش انتخاب قانون گذار درباره این مهم متفاوت است.
عرف سیاسی باید در بررسی فقهی انتخابات مورد توجه قرار گیرد
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با طرح شش سؤال، انتخابات را یک موضوع فقهی مستحدثه عنوان کرد و گفت: موضوع کتاب «انتخابات از نگاه فقه» یک موضوع خاص برگرفته شده از موضوع عام «مردم سالاری دینی» است و باید روش شناسی کتاب را به دقت مورد بررسی قرار داد.
دکتر محمد پزشکی در کرسی نقد «انتخابات از نگاه فقه» که روز چهارشنبه 25 آذر در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: موضوع انتخابات جزو یکی از مباحث کلانی است که جوامع اسلامی حدود 150 سال با آن مواجه هستند.
پژوهشگر فقه سیاسی بیان کرد: از زمانی که جوامع اسلامی با مدیریت غربی آشنا شدند، این سؤال مطرح شد که نگاه اسلام به دموکراسی چیست؟ از این رو فقهای دین نسبت به موضوعات کلی و جزئی مباحث دموکراسی دینی به ارائه مبحث پرداختند.
وی ادامه داد: نوع نگاه من به کتاب «انتخابات از نگاه فقه» از این زوایه است که چه تکنیک‌هایی در منابع فقهی درباره انتخابات تعیین شده و ادله مربوط به آن چیست؛ موضوع این کتاب یک موضوع خاص برگرفته شده از موضوع عام «مردم سالاری دینی» است و باید روش شناسی کتاب را به دقت مورد بررسی قرار داد.
پژوهشگر فقه سیاسی ابراز کرد: یک زمانی اصول از فقه بیرون آمد و چارچوب‌های آن مشخص شد اما امروز که مسائل مستحدثه پدیدار شده‌اند، باید روش‌های استنباط آن‌ها را بیان کرد تا با مجموع روش‌ها، بتوان اصول جدیدی را تدوین کرد.
وی افزود: زمانی که می‌گوییم انتخابات یک موضوع جدید فقهی است، باید دلیلی برای آن داشته باشیم؛ برای پاسخ به این سؤال باید به صورت دقیق موضوع شناسی انجام داد که انتخابات چیست و شاخصه‌ها و مؤلفه‌های آن چیست؟
پزشکی خاطرنشان کرد: با تعیین شاخصه‌های انتخابات، می‌توان مقایسه دقیقی انجام داد که آیا این مسأله، یک موضوع مستحدثه بوده یا خیر و آیا انتخاب مردم به معنای بیعت است یا خیر؛ موضوع شناسی انتخابات در کتاب «انتخابات از نگاه فقه» به صورت ناقص و پراکنده در طول کتاب اتفاق افتاده است.
پژوهشگر فقه سیاسی تأکید کرد: چنانچه با بررسی دقیق دریافتیم که عنوان مشابهی با انتخابات در فقه وجود دارد، باید به میزان وجود شاخص‌ها، آن‌ها را تطبیق داده و مباحث دیگر را مورد بررسی قرار دهیم.
وی گفت: چنانچه دلیل مستقلی برای انتخابات پیدا نکردیم، باید به ادله عمومی‌تر همچون قواعد فقه سیاسی رجوع کنیم؛ اما در مباحث کتاب، میزان مجوزات فقه کمتر از آن چیزی است که از آیات و روایات دریافت می‌شود.
پزشکی تصریح کرد: اگر موضوع انتخابات را نتوانستیم در آیات و روایات یا قواعد فقهی بگنجانیم، باید ادله مربوط به انتخابات را از سیره ائمه معصومین(ع) دریابیم که این مرحله باید با احتیاط بیشتری اتفاق بیفتد.
وی تأکید کرد: چنانچه در سیره اهل‌بیت طاهرین(ع) نیز نتوانستیم ادله مربوط به یک مسأله شرعی نوپیدا را پیدا کنیم، باید به اصول عملیه رجوع کنیم زیرا نباید زندگی مؤمنانه را به هیچ وجه کنار گذاشت.
پژوهشگر فقه سیاسی عنوان کرد: مبحث عرف که در موضوعات مستحدثه کاربرد بسیاری دارد، نیاز به دقت و کار فراوانی دارد؛ از این میان باید بر دقت نظر در عرف سیاسی تأکید بیشتری داشت چراکه تأثیرگذاری فرهنگ در عرف غیرقابل انکار است.
وی اظهار داشت: بررسی عرف از جمله مباحثی است که در این کتاب و سایر کتاب‌ها، انجام نشده است هرچند که کتاب «انتخابات از نگاه فقه» کتاب ارزنده‌تری نسبت به کتاب‌های مشابه است.
انتخابات اسلامی فرآیندی غیر از انتخابات غربی دارد
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اهمیت بحث بررسی فقهی انتخابات، گفت: وجود یک مسأله نوپدید فقهی، نیازمند پاسخ مناسب و مستند برای ارائه به جامعه است؛ از این رو، انتخابات اسلامی یک فرآیندی غیر از انتخابات غربی است؛ از این رو الزامات و روش انتخاب قانون گذار درباره این مهم متفاوت است.
حجت‌الاسلام ایزدهی در کرسی نقد «انتخابات از نگاه فقه» که روز چهارشنبه 25 آذر در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: کتاب انتخابات از نگاه فقه از جامعیت و مانعیت متناسبی برخوردار نیست.
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: تحقیق درباره انتخابات، بررسی یک موضوع نوپدید فقهی است که تا 200 سال پیش، اصلا قابل درک هم نبود؛ تا زمانی که موضوع شناسی انتخابات به دقت انجام نشده باشد، نمی‌توان درباره آن سخن گفت.
وی با اشاره به اهمیت شناخت چیستی انتخابات، ادامه داد: امکان دارد انتخابات یک بیعت باشد و امکان دارد یک قرارداد باشد؛ با متفاوت شدن شناخت ما از موضوع انتخابات، مسأله شرعی آن نیز تغییر می‌یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی ابراز کرد: تعیین حاکم از قدیم در فقه شیعه به صورت انتسابی بوده است؛ اما امروز که شرایط عوض شده، مصلحت در فقه شیعه نیز در حال تغییر است؛ یک مبحث مبنایی وجود دارد که آیا انتخابات یک روش در داخل ارزش‌ها است یا به خودی خود یک ارزش محسوب می‌شود؟
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مفاهیم، مبانی، عرصه‌ها و مسائل انتخابات را باید بررسی کرد، خاطرنشان کرد: مبانی باید نسبت به مسائلی همچون شورا و مشورت اولویت داشته باشند.
وی با بیان اینکه شورا، مشورت و رجوع به خبره تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند، یادآور شد: مراجعه به شورا برای رفع جهل نیست در حالی که مشورت برای از بین رفتن جهل صورت می‌گیرد؛ اگر انتخابات یک مسأله مشورتی باشد، لازم الاجرا نمی‌شود.
حجت‌الاسلام ایزدهی تأکید کرد: در مبحث انتخابات نخست باید ادله جواز انتخابات را مورد بررسی قرار داد؛ سپس باید ادله وجوب انتخابات و در پایان نیز ادله مانعیت آن را بررسی کرد.
وی گفت: نبود برخی از مسائل و بررسی‌ها در کتاب «انتخابات از نگاه فقه» نشانه ضعف این کتاب نیست چراکه این کتاب یک کار جدید و نوین در مباحث مربوط به فقه سیاسی است و اگر قرار بود تمامی مباحث مورد بررسی قرار گیرند، کتاب بسیار قطوری می‌شد.
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: سؤالات اصلی تحقیق در این کتاب مشخص نبوده و سؤالات فرعی نیز تعیین نشده‌اند؛ همچنین در بخش‌هایی از کتاب، متن عربی بدون ترجمه نوشته است که این برای طلاب علوم دینی مشکلی ایجاد نمی‌کند اما برای سایرین کمی دشوار است.
وی تأکید کرد: پیش فرض انتخابات برای زمانی است که میان عده‌ای اختلاف وجود دارد و با انجام انتخابات، یک طرف تعیین می‌شود اما پیش فرض حاکمیت دینی برای زمانی است که اختلافی وجود ندارد و همگی امام را می‌پذیرند.
حجت‌الاسلام ایزدهی عنوان کرد: وجود یک مسأله نوپدید فقهی، نیازمند پاسخ مناسب و مستند برای ارائه به جامعه است؛ از این رو، انتخابات اسلامی یک فرآیندی غیر از انتخابات غربی است؛ از این رو الزامات و روش انتخاب قانون گذار درباره این مهم متفاوت است.
کفتنی است دبیر علمی این نشست دکتر شریف لک زایی بود که در ابتدای نشست به اهمیت بحث و کتاب اشاراتی داشت.