به گزارش خبرنگار خبرگزاري رسا، پنجمين نشست از سللسه نشست‌هاي «مديريت تحول در حوزه‌هاي علميه (تفسيرها و رويكردها)»، 29 فروردين‌ماه، با حضور صاحب‌نظران و علاقه‌مندان در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام مهدي حقي، استاد حوزه علميه قم، در سخناني در اين نشست، تقوا و اخلاص، انگيزه‌هاي عالي، توان بالقوه و بالفعل نيروهاي حوزوي در رشته‌هاي ديني و فرا ديني، توانايي پاسخ‌گويي به نيازهاي فكري و ديني جامعه و مسؤوليت تبليغ در داخل و خارج از كشور را از ويژگي‌هاي مثبت حوزه‌هاي علميه برشمرد.
وي همچنين داشتن پناهگاهي مردمي را ويژگي مهم ديگر حوزه‌ها خواند و افزود: اين ويژگي از ابتداي تأسيس حوزه‌ها بوده است.
حجت‌الاسلام حقي با اذعان به اين‌كه حوزه در كنار ويژگي‌هاي مثبتي كه دارد، كاستي‌ها و نقاط ضعفي نيز دارد، ضعف در مجموعه ساختارهاي حوزه شامل بخش‌هاي اداري، آموزشي، پژوهشي، ارشاد و تبليغ و ساير بخش‌ها را نخستين نقطه ضعف آن دانست.
اين استاد حوزه اظهار داشت: نبود يك برنامه ريزي مناسب و به كار نگرفتن استعدادهاي درون حوزه و هماهنگ نبودن نهادهاي حوزوي از ضعف‌هاي ديگر حوزه‌هاي علميه است.
وي همچنين نهادهايي چون مراجع تقليد، شوراي عالي، مركز مديريت و مراكزي چون دفتر تبليغات و ديگر مؤسسات را جزايري جدا از هم توصيف كرد كه هر كدام كار خود را مي‌كنند و ارتباط چنداني با يكديگر ندارند.
حجت‌الاسلام حقي با اشاره به جايگاه والاي مرجعيت شيعه به عنوان ستون خيمه حوزه‌هاي علميه در طول تاريخ تصريح كرد: امروز متأسفانه مراجع جايگاه واقعي خود را در حوزه‌ها ندارند و براي اين مشكل بايد فكري كرد.
وي اكتفا به حداقل‌ها را از ديگر ضعف‌هاي حوزه‌هاي علميه برشمرد و افزود: اين‌كه مثلاً در پنجاه سال پيش سه نويسنده حوزوي داشته‌ايم و اكنون سيصد نويسنده داريم، پيشرفت و تحول نيست و در حقيقت درجا زدن است؛ زيرا اين اقتضاي افزايش جمعيت و تغيير شرايط است.
استاد حوزه علميه قم ادامه داد: انتظارات جهان و جامعه خودمان از حوزه‌ها بسيار بيش از تصور ماست و ما نتوانسته‌ايم آن‌ها را برآورده كنيم.
وي ارتباط نداشتن حوزه با حوزه‌ها و نهادهاي علمي شيعه و سني در كشورهاي مسلمان ديگر از جمله حوزه نجف و الازهر مصر را ضعفي ديگر براي حوزه خواند و گفت: ما در بي خبري كامل از اين نهادها به سر مي‌بريم و تنها ارتباطاتي به صورت فردي با آن‌ها برقرار است.
حجت‌الاسلام حقي انفعالي عمل كردن و كم‌كاري حوزه‌ها را نيز در ادامه مورد توجه قرار داد و ابراز داشت: ما نبايد منتظر باشيم تا مسأله يا مشكلي ايجاد شود تا درصدد حل و رفع آن برآييم.
وي با اذعان به بركت‌هايي كه انقلاب براي حوزه‌هاي علميه داشت، يكي از آفات آن را نزديك شدن بيش از حدّ حوزويان به قدرت و دور شدن هر روزه آن‌ها از مردم دانست.
حجت‌الاسلام حقي خاطرنشان كرد: علت اين اتفاق، كه اتفاقاً مورد انتقاد مردم هم هست، اين است كه حوزويان رابطه خود را به صورت منطقي با قدرت و با مردم تعريف نكرده‌اند.
در ادامه نشست حجت‌الاسلام دکتر نجف لك زايي، مدير پژوهشكده علوم و انديشه سياسي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، به بيان نظرات خود درباره مديريت تحول در حوزه‌هاي علميه پرداخت.
وي ابتدا حوزه را پيشگام تحولات معاصر ايران خواند و افزود: البته همه مي‌دانيم كه حوزه علميه در كنار موفقيت‌ها و خوبي‌هايي كه دارد، دچار ضعف‌ها و كاستي‌هايي نيز هست و براي همين هم بحث تحول در آن مطرح مي‌شود.
حجت‌الاسلام لك‌زايي در ادامه مناسب‌ترين رويكرد در بحث مديريت تحول در حوزه را رويكرد راهبردي خواند و ادامه داد: كساني بايد تحول در حوزه را برعهده بگيرند كه تفكر استراتژيك داشته باشند.
وي حاملان تفكر راهبردي را كساني توصيف كرد كه مي‌خواهند سهمي در ساختن جهان داشته باشند.
مدير پژوهشكده علوم و انديشه سياسي نگاه جامع و سيستمي و تعيين روشن اهداف (كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت) را از لوازم سهيم بودن در ساختن و اداره جهان عنوان كرد.
وي شناسايي مقدورات و امكانات از جمله تعداد روحانيان شيعه، مساجد و ساير استعدادها را از جمله لوازم و ضروريات ديگر اين راه برشمرد.
اين استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان كرد: تعيين روش‌هايي براي تغيير در تاكتيك‌ها و شيوه‌هاي عملكرد و شناسايي فرصت‌ها و چالش‌هاي فراروي حوزه‌هاي علميه نيز از جمله پيش نيازهاي تحول است و از اين رو تأسيس يك مركز تحقيقاتي راهبردي در حوزه علميه ضروري است.
حجت‌الاسلام لك‌زايي نگاه متوازن به سه عنصر هدف، امكانات و روش‌هاي رسيدن به آن اهداف را نيز از ضرورت‌هاي ديگر خواند كه تنها از عهده مديران استراتژيست برمي‌آيد.
وي با بيان اين‌كه هدف حوزه بايد تحقق بندگي خداوند در جهان امروز باشد كه هدف همه پيامبران بوده است، تصريح كرد: براي رسيدن به اين هدف ابتدا بايد مخاطب شناسي كنيم.
وي سپس بر مخاطب شناسي جهاني، شناختن نيازهاي مخاطبان جهاني و پيدا كردن ابزارهاي پاسخ‌گويي به اين نيازها به عنوان ضرورت‌هاي سهم داشتن در اداره جهان پاي فشرد.
مدير پژوهشكده علوم و انديشه سياسي اولين شرط توفيق يك مكتب را در دسترس بودن آن دانست و گفت: محصولات حوزه‌ها بايد به همه زبان‌ها ارائه شود.
در بخش ديگري از نشست حجت‌الاسلام حقي در پاسخ به اين سؤال دكتر عبدالوهاب فراتي، دبير علمي جلسه، كه آيا تحول در حوزه مديريت مي‌شود، اظهار داشت: اساساً تحول در حوزه رهاست و اگر از تحولات منفي و در جهت معكوس صرف نظر كنيم، تحولات ديگر در واقع به مثابه نانِ بخور و نميري بوده است كه تنها براي زنده ماندن كفايت مي‌كند.
وي تأكيد كرد: حوزه از اركان مختلفي تشكيل شده و براي رخ دادن تحول همه آن‌ها بايد به نظر همديگر احترام بگذارند و دست به دست هم داده با همدلي، همكاري كنند.
حجت‌الاسلام حقي با بيان اين‌كه هر كدام از نهادهايي چون شوراي عالي، مركز مديريت، مراجع، جامعه مدرسين و طلاب حوزه‌هاي علميه، جزئي از حوزه هستند، خاطرنشان كرد: اگر قرار است تحولي رخ دهد، هه اين اجزا بايد بر سر موضوع به تفاهم برسند و كارشكني نكنند.
وي ابراز داشت: اين‌كه جامعه مدرسين، دفتر تبليغات و مركز مديريت مراكزي را براي تحول ايجاد كنند، خوب است، اما بايد توجه داشت كه اين جزايرِ جدا از هم اهداف و روش‌هاي خود را دارند و تا زماني كه گردهم نيايند و به طور مشترك كار نكنند، كاري از پيش نخواهد رفت.
استاد حوزه علميه با اذعان به اين‌كه اين واقعيت را هم نمي‌شود انكار كرد كه تحول در حوزه با مقاومت‌هايي نيز رو به روست، علت بخشي از اين مقاومت‌ها را نگراني از انگيزه‌هاي تحول خواهان عنوان كرد.
وي تضعيف روحانيت و حذف آن از صحنه اجتماع را از جمله نگراني‌هايي دانست كه مقاومت كنندگان دارند و افزود: آنان مي‌خواهند بدانند كه آيا تحول خواهان مي‌خواهند منافع دولت ـ هرچند دولت اسلامي ـ را تأمين كنند، يا تحول را براي خود حوزه مي‌خواهند و بس.
حجت‌الاسلام حقي در پايان خاطرنشان كرد: سياسي بودن نهادها و اشخاصي هم كه مدعي مديريت تحول در حوزه هستند، از عواملي است كه اين بدبيني و نگراني را تشديد مي‌كند و شائبه دولتي بودن تحول را ايجاد مي‌كند.
در ادامه حجت‌الاسلام لك‌زايي با اشاره به بحث شائبه دولتي بودن تحول در حوزه‌هاي علميه گفت: بالأخره حوزه‌هاي علميه در برابر دولت (نظام) اسلامي وظايفي دارند و نمي‌توانند آن را ناديده بگيرند؛ از اين رو بايد به نيازهاي آن توجه كنند.
در پايان اين نشست علمي تني چند از طلاب خواهر و برادر حاضر، به طور شفاهي به بيان نظرات خود پرداختند.
يكي از طلاب در واكنش به سخن حجت‌الاسلام لك‌زايي درباره وظيه حوزه‌ها در برابر دولت اظهار داشت: سخن شما مخالفاني هم دارد كه اتفاقاً بخشي از مخالفان تحول را نيز همان‌ها تشكيل مي‌دهند؛ آيا شما و دفتر تبليغات به عنوان داعيه دار مديريت تحول تا كنون به گفت‌وگو با مخالفانتان نشسته‌ايد.
وي ادامه داد: از سويي همين عدم مراجعه و توجه به نظرات مخالفان و از سوي ديگر عهده داري بحث تحول از سوي نهادهاي سياسي و شبه سياسي، كه در مناسبت‌هاي مختلف بيانيه و اطلاعيه صادر مي‌كنند و از اشخاص يا گروه‌هايي حمايت مي‌كنند، باعث مي‌شود كه مخالفان احساس كنند اين نهادها آن‌ها را به بازي راه نمي‌دهند و در نتيجه به فكر بر هم زدن بازي و مقاومت در برابر تحول بيافتند.
يكي از بانوان طلبه نيز پيشنهاد كرد سميناري با حضور نمايندگان حوزه‌هاي علميه سرار كشور و خارج از كشور تشكيل و بحث تحول در حوزه‌هاي علميه در آن مطرح شود تا موافقان و مخالفان در فرصتي برابر بتوانند به طرح ديدگاه‌هاي خود بپردازند. اين پيشنهاد با استقبال دبير علمي نشست رو به رو شد و قرار شد براي پي‌گيري به رييس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ارائه شود.
در پايان يكي ديگر از بانوان طلبه يكي از مشكلات موجود در حوزه‌هاي علميه را نبود ارتباط مناسب ميان مراجع تقليد، به عنوان پدران حوزه و طلاب نسل جديد، به عنوان فرزندان آن‌ها عنوان كرد.
وي خاطرنشان كرد: همچنين فتاوا و نظرات مراجع و عالماني كه با برخي از علوم جديد همچون جامعه شناسي آشنا هستند، به سفرهاي خارجي رفته‌اند و از اتفاقات روز جهان اطلاع دارند، تفاوتي آشكار با ديگران دارد و از اين رو ورود به اين مباحث ضروري است.