بنياد حكمت اسلامي صدرا، بنا به سنت همه ساله، استادان برجسته فلسفه را برميانگيزاند كه در همايش گراميداشت فيلسوف بزرگ اسلامي «صدرالمتألهين»، مقالات و تحقيقات جديد خود را پيرامون موضوع انسان در حكمت متعاليه، براي علاقمندان حوزه تفكر و انديشه ارائه بدهند كوتاهي زمان و حجم بالاي اطلاعاتي كه مبادله ميشود، چنان است كه امكان تأثر و اندوه افرادي كه نتوانستهاند حظّ كافي را ببرند، پديد ميآورد.
به همين منظور مجموعه مقالات دهمين همايش بزرگداشت ملاصدرا با عنوان «حكمت متعاليه و انسان» زير نظر آيتالله سيد محمد خامنهاي، از سوي انتشارات حكمت اسلامي صدرا منتشر شده است؛ تا علاقمندان و پژوهشگران، 23 مقاله و سخنراني منتخب از استادان و فيلسوفان ايراني برجسته حوزه فلسفه را كه بعضي از آنها حاصل تحرير و ويرايش متن سخنراني صاحب مقاله در همايش اول خرداد 86 است؛ به صورت مكتوب در اختيار داشته باشند.
چنانكه موضوع دهمين همايش ملاصدرا، انسان در حكمت متعاليه بوده است؛ در بخشي از مقاله آيتالله «سيدمحمد خامنهاي»، رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا، انسان را مصداق واقعي عنوان «جهانهاي ممكن» دانسته و آورده است: «حركت تكاملي و ارادي انسان يك حركت دستهجمعي و نوعي نيست و برخلاف انسان در قوس نزول، هر انسان متكامل در قوس صعود يك مسافر در جادهاي خلوت و تنهاست بهمين دليل است كه هر انساني براي خود در ارتباط با خدا و جهان و عالم كبيره، عالمي جداگانه دارد و بالاتر از آن هر انساني در محدوده ذات و كردار خود يك جهان است كه در كنار جهانهاي ديگر زندگي مستقل خود را دارد.
و همچنين استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران، دكتر «كريم مجتهدي» در مقاله «انسان نوراني و سنتصدرايي» با تأكيد بر اينكه روميان قديم به فلسفه، «آلماماتر» يعني غذا و شير مادري ميگفتند، اشاره به آن دارد كه اگر تفكر نباشد، حضور واقعي انسان در اين جهان معناي اصلي خود را از دست ميدهد به همين منظور با نگاهي صدرايي به سراغ پاسخ به اين پرسش اوليه كه انسان چيست؟ و انسان كيست؟ ميرود و بيان ميكند: «در تعريف انسان همان عبارت حيوان ناطق بكار رفته ولي با اين توضيح اصلي كه او ناطقيت را در جهت تأكيد حيوانيت نميداند؛ بلكه برعكس در جهت نفي حيوانيت ميداند و ناطقيت امكان سخنگويي در نزد انسان نيست، بلكه عقل در اينجا مسواق ذوق ميشود يا همان نور دروني كه شأن و شرف انسان را محرز ميدارد».در ادامه اثر حاضر، مقالهاي از ديگر «رضا داوري»، دكتر استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران با عنوان «انسان و فلسفه» آمده است: «غايت فلسفه كمال انسان است و دانستن، نوعي كمال است؛ اما آيا صرف دانستن حقايق و صرف دانستن خيرات، كمال تحقق پيدا ميكند به همين دليل ملاصدرا در بيان عقل و در تقسيم عقل به عقل عملي و عقل نظري، تقدم را به عقل عملي ميدهد».
در اقدامي ديگر، رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، دكتر «غلامرضا اعواني» در مقاله «معنا و حقيقت انسان در ملاصدرا»، انسان را شگفتي بزرگ عالم خلقت و يكي از مهمترين مسائل فلسفي ميداند كه به وجود خودش انس گرفته و عادت كرده است؛ به همين خاطر دچار شگفتي و حيرت نميشود و بيش از همه مسائل در فلسفه فراموش شده است بنابراين انديشه خود را با رويكردي صدرايي و با انطباق آيات قرآني مرتبط به مبحث «انسان»، ارائه كرد.
در ادامه كتاب حكمت متعاليه و انسان، آيتالله سيد مصطفي محقق داماد، استاد گروه حقوق دانشگاه شهيد بهشتي در مقاله «پاسخ حكمت متعاليه به مسائل حقوق بشر معاصر»، شاخصه يك نظام كامل فلسفي را اين دانسته كه همواره بتواند براي مسائلي كه بر او عرضه ميشود، پاسخ بگويد؛ و با اين اعتقاد كه حكمت متعاليه پاسخگوي مسئله جديد حقوق بشر معاصر است، اظهار كردند: «ملاصدرا يك نظام فلسفي كامل دارد و از آثار ايشان با توجه به اعلاميه حقوق بشر، 5 اصل را براي انسان بر مبناي حكمت او استخراج كردهام اول، اصل كرامت انساني است كه از نظر ايشان اصلي نظري و تكويني است كه ميتواند جنبه عملي و تشريعي هم پيدا كند .
دوم، اصل خداجو بودن فطرت انسان است كه هركس به مقدار فهم خودش ارتباط با خدا پيدا ميكند، ولي وجودش عين ربط است سوم، اصل جاودانه بودن انسان است چهارم، اصل آرامش نهايي در انجام انسان است كه سرانجامش به آرامش ميرسد و اصل پنجم، ارتباط تكويني انسان با مجموعه هستي است كه مجموعهاي نظامواره است و انسان با همه آن مرتبط است».
ابعاد موضوع انسان در حكمت ملاصدرا بسيار غني است كه هر يك از پژوهشگران برجسته فلسفه به بُعدي از ابعاد گسترده آن پرداختهاند عناوين برخي از مقالات برگزيده و اسامي آنها كه در كتاب منتشر شده است، شامل: «حكمت نظري و عملي» از «غلامحسين ابراهيمي ديناني»، استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران، «صيرورت انسان از ديدگاه حكمت متعاليه» از «حسين كلباسي اشتري»، دانشيار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبايي، «تعالي هويت سيال انساني در افعال اختياري او: ديدگاهي از حكمت متعاليه» از «حميدرضا آيتاللهي»، دانشيار گروه فلسفه دانشگاه علامهطباطبايي، «جايگاه انسان در حكمت متعاليه ملاصدرا» از «رضا اكبريان»، دانشيار گروه فلسفه دانشگاه تربيت مدرس، «مراتب انساني خلافت الهي» از «محمد تقي فعالي»، دكتراي دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات، «هويت انسان در انديشه ملاصدرا» از «منصور ايمانپور»، استاديار گروه فلسفه و منطق دانشگاه تربيت معلم آذربايجان، «ارجمندي انسان در فلسفه ملاصدرا» از «فتحعلي اكبري»، دانشيار گروه فلسفه دانشگاه اصفهان، «شناخت انسان از منظر ملاصدرا» از «سحركاوندي»، استاديار گروه فلسفه دانشگاه زنجان، «انسان در ميزان قرآن و حكمت متعاليه» از «منيره سيد مظهري»، استاديار و عضو هيأت علمي دانشگاه الهيات دانشگاه آزاد واحد كرج، «اهميت و شناخت نفس انساني در حكمت متعاليه» از «جمشيد صدري»، استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد ابهر، «جايگاه ارزشي انسان در نظام هستي» از «مرضيه صادقي»، استاديار دانشگاه قم، «رابطه انسان كامل و قرآن در حكمت متعاليه» از «ابوالقاسم حسين دوست»، عضو هيات علمي دانشگاه امام حسين(ع)، «از هستيشناسي تا معرفتشناسي» از «غلامرضا فدايي عراقي»، دانشيار دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران، «حكمت متعاليه و اراده انسان» از «حميد حسيننژاد محمدآبادي»، كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامي، «رابطه نفس و بدن از ديدگاه ملاصدرا» از «اكبرفايدئي»، عضو هيأت علمي گروه فلسفه دانشگاه تربيت معلم آذربايجان «انسان معاصر و خودشناسي با نگاه ويژه به حكمت متعاليه» از «عبدالله نيكسيرت»، عضو گروه الهيات دانشگاه شهيد چمران، «جستجو و ريشهيابي اختلافات ملاصدرا و ابنسينا در باب تناسخ» از «فروغالسادات رحيمپور»، دكتراي الهيات دانشگاه اصفهان و «رتبه وجودي زن و مرد در حكمت متعاليه» از «نسرين دميرچي»، كارشناس ارشد فلسفه غرب، ميباشد.
علاقمندان ميتوانند كتاب حاضر را كه تابستان 1387، در دو هزار نسخه، و 208 صفحه كه با جلد شوميز 3500 تومان و جلد گالينگور 5000 تومان به چاپ رسيده است و كليه حقوق آن، متعلق به بنياد حكمت اسلامي صدرا ميباشد، تهيه نمايند و حظّ معنوي كافي را ببرند.