از نظر دکتر نجمه کیخا، اخلاق فضیلت مدار ظرفیت های زیادی برای پیاده شدن در جامعه دارد. این اخلاق چنان که تصور می گردد، مربوط به خواص نیست بلکه برای همه انسان ها در سطوح مختلف است. این منظر حتی به دیدگاه های عرفانی ما نیز بسیار نزدیک می گردد و جایگاه و مرتبه قابل قبولی برای مراتب عرفانی قائل است. علاوه بر این دیدگاه فضیلت گرا، از منظر حکمت متعالیه بحث های بسیار خوبی برای ارائه دارد.
_________________________________________________
جلسه گروه بانوان انجمن مطالعات سیاسی برگزار شد. در این جلسه دکتر نجمه کیخا در ادامه بحث خویش در باب تاثیر اخلاق بر سیاست، به بیان دو نظریه اخلاقی فضیلت گرا و نتیجه گرا و تأثیر این دو نظریه بر سیاست پرداخت.
اخلاق وظیفه گرایانه و نتیجه گرایانه در این امر با یکدیگر متفقند که پرسش اصلی اخلاق عبارت است از این که چه چیزی به عمل ارزش اخلاقی می دهد؟ پاسخ کانت این بود که عمل باید مطابق با وظیفه باشد یعنی عمل هیچ اصل اخلاقی را نقض نکند و تنها انگیزه انجام آن عمل به وظیفه بوده باشد و هیچ انگیزه دیگری در آن دخیل نباشد. اما پاسخ میل به عنوان یک نتیجهگرا این بود که برای اینکه عملی ارزش اخلاقی داشته باشد، تنها آثار و نتایج ناشی از آن عمل اهمیت دارند. یک عمل به میزان شادکامی ای که برای عامل و دیگران فراهم می نماید دارای ارزش اخلاقی است و انگیزه عامل اهمیتی ندارد.
در حالی که این دو نظریه اهتمام خویش را بر درستی عمل معطوف نموده اند، اخلاق فضیلت گرا یگانه پرسش اصلی را این میداند که چه چیزی به انسان ارزش اخلاقی می دهد؟ در اینجا اهتمام اصلی به فاعل است و تلاش بر این است که فاعل توجه خود را بر پرورش فضایل خود و دیگران متمرکز سازد.
برخی بر آنند که اخلاق نتیچه گرا بیش از دو نظریه دیگر درخور انتخاب به عنوان یک نظریه برگزیده اخلاقی از سوی قدرت سیاسی است. زیرا اکثریت افراد جامعه از قشر متوسط محسوب گشته و در پی سود خویشند و از این رو اخلاق نتیجه گرا برای آنان ملموس تر و پذیرفتنی تر است. از این دیدگاه، اخلاق وظیفه و فضیلت خاص نخبگان و خواص است و هر کسی را چای ره یافتن به این دیار نیست. از سویی این نظریه، با برخی دیدگاه های روانشناسی نیز قرابت دارد. طبق این دیدگاه ها، انسان ها زمانی به امور معنوی و ارزشی توجه نشان می دهند که نیازمندی های معیشتی و امنیتی آنان رفع گردیده باشد. به این ترتیب اخلاق نتیجه گرا که تامین رفاه و شادی اکثریت افراد را در الویت خویش قرار داده است، تقدم و مقبولیت بیشتری می یابد.
با این حال، از نظر دکتر کیخا، اخلاق فضیلت مدار ظرفیت های زیادی برای پیاده شدن در جامعه دارد. این اخلاق چنان که تصور می گردد، مربوط به خواص نیست بلکه برای همه انسان ها در سطوح مختلف است. برای نمونه می توان به نظریه حد وسط در اندیشه فلاسفه اسلامی اشاره نمود. از نظر آنان (برای مثال ملا احمد نراقی در معراج السعاده)، حد وسط امری نسبی است و مطابق حال و معرفت افراد مختلف تعریف می گردد. برای نمونه، شجاعتی که برای یک انسان معمولی حد وسط محسوب می گردد، برای یک انسان خودساخته و دارای درجه بالای معنوی، حدوسط محسوب نمی گردد و وی باید سطح بالاتری از آن را داشته باشد. این منظر حتی به دیدگاه های عرفانی ما نیز بسیار نزدیک می گردد و جایگاه و مرتبه قابل قبولی برای مراتب عرفانی قائل است. علاوه بر این دیدگاه فضیلت گرا، از منظر حکمت متعالیه که نوعی نگاه تشکیکی به امور را مطرح می کند، بحث های بسیار خوبی برای ارائه دارد.
منبع: وبلاگ خردورزی