حضرت آیت‌الله جوادی آملی گفت: الان امنیتی که داریم و بحث‌ها و درس‌هایی که داریم محصول همین مرزداران ما است، غرض این‌که نباید از مرزداران و خانواده‌های آنان غفلت کرد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی امروز در درس خارج خود به تفسیر آیات ابتدایی سوره مبارکه فاطر پرداخت و گفت: حمد برای خداوند است و این دلیل می‌خواهد، دلیل حمد کردن خداوند این است که او فاطر است، چرا الله محمود است، برای این‌که فاطر، خالق، ملهم، رازق و مانند آن است.
وی با اشاره به آیه «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» افزود: گفته‌اند که حیوان یک بعدی است و ملائکه هم یک بعدی هستند، حیوان تنها جنبه مادی دارد و ملائکه جنبه ملکوتی دارد و بر این اساس نباید گناه کنند، اگر این چنین باشد و این وصف برای ملائکة‌الارض و ملائکة‌السماء درست باشد، باید آنان را از گناهان مبرا دانست، اما ما دلیلی نداریم که جمیع ملائکه معصوم باشند، ما دلیلی نداریم که ملائکة‌الارض معصوم هستند برای همین هم لازم نیست روایت‌هایی که دلالت بر لغزش ملائکه می‌کند را توجیه کنیم.
حد جداکننده حیوان و انسان حمد است
مفسر برجسته قرآن کریم خاطرنشان کرد: معنای مثنی و ثلاث و رباع همان طور که در اول سوره مبارکه نساء گذشت، این گونه تبیین می‌شود که برخی از فرشتگان دو به دو، بعضی‌ها سه‌تایی و بعضی‌ها چهارتایی بال دارند و همچنین برخی را خداوند دارای بال زیادتر خلق کرده است، ظاهر آیه سوره فاطر این است که برخی دو بال، برخی سه بال دارند و برخی چهار بال دارند، نظیر آیه سوره نساء که برخی دو همسر دارند و برخی سه همسر و برخی چهار همسر دارند.
وی با اشاره به معنای حمد گفت: امام سجاد(ع) هنگامی که در دعای اول صحیفه سجادیه ضرورت و معنای حمد را بیان می‌کند، در حقیقت انسان را معنا می‌کند، انسان را خیلی‌ها این گونه آموخته‌اند که انسان حیوانی مستوی‌القامة است، یا انسان حیوان ناطق است، اما نه قرآن انسان را حیوان ناطق می‌داند، نه روایات انسان را حیوان ناطق می‌شمرد، از نظر قرآن انسان حی متأله است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به فرازهای از نخستین دعای صحیفه سجادیه خاطرنشان کرد: «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ، وَ أَسْبَغَ عَلَیْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرَّفُوا فِی مِنَنِهِ فَلَمْ یَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسَّعُوا فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یَشْکُرُوهُ. وَ لَوْ کَانُوا کَذَلِکَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِیَّةِ إِلَى حَدِّ الْبَهِیمِیَّةِ»،اگر جامعه و فردی این چنین باشد و نعمت خداوند را مصرف کند و او را شکر نکند، از حد انسانیت به حد حیوانیت خارج می‌شود، این جا امام سجاد(ع) انسان را معنا کرده است، در این جا فصل انسانیت و حیوانیت را حمد و حامد بودن انسان در برابر خداوند بر شمرده است.
زیرمیزی و رومیزی بگیران از حیوان هم پست‌تر هستند
وی ادامه داد: «إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلًا» این تشبیه و تمثیل نیست که بگوییم انسان شبیه به حیوان است، مرحله اول این‌که انسان نزدیک به حیوانیت می‌شود، مرحله دیگر این است که انسان واقعا حیوان می‌شود، اما مرحله سوم آن است که انسان در قوس نزول از حیوان پست‌تر می‌شود و به مرحله نبات و جماد نزدیک‌تر می‌شود، اول کالانعام هستند، مرحله سوم بل‌هم اضل هستند، پس مرحله دوم حیوان واقعی هستند، در قوس نزول که انسان فی‌الدرک الاسفل من النار می‌شود، نزدیک به مرحله جمادی و نباتی نزدیک‌تر می‌شود.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیاة با بیان این آیه « ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ»، اظهار کرد: خیلی از حیوانات قابل تربیت هستند، در سیرک‌ها حیوانات و سگ‌های تربیت‌شده‌ای هستند، کدام سگ تربیت‌شده‌ای است که به شکار خیانت کند، سگ‌ها را اگر قدری آموختید و آن را به همراه خود به شکار بردید، این سگ نه رومیزی می‌گیرد، نه زیرمیزی، این سگ که گرسنه و تشنه است، این کبک را که شکار کرده در آن تصرفی نمی‌کند، بلکه منتظر می‌ماند و ته شکار و بخشی از آخرهای استخوان‌ها نصیب او می‌شود.
درس و بحث‌های ما به برکت مرزبانان برقرار است
وی تأکید کرد: اگرانسانی آیات الهی در او اثر نکند و نه از رومیزی و نه از زیر میزی بگذرد، قرآن حق دارد که بگوید او از حیوان پست‌تر است، اگر قرآن فرمود «أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً» آن هم سه مرحله است، اول کالحجاره است، بعد واقعا حجاره می‌شود بعد اشد قسوه می‌شود، از دل بسیاری سنگ‌ها چشمه‌هایی درمی‌آید، کسی که از قلب او هیچ گونه خیر و برکتی درنیاید و مرزداران، عزیزان و نورچشمان ما را در سراوان و امثال سراوان این طور می‌کشند، از سنگ قسی‌القلب‌تر است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به حادثه شهادت چندتن از مرزداران در شرق کشور و اظهار تأسف از این حادثه گفت: الان امنیتی که داریم و بحث‌ها و درس‌هایی که داریم محصول همین مرزادران ما هستند، غرض این‌که نباید از مرزداران غفلت کرد و نباید از خانواده‌های آنان غفلت کرد، امیدواریم برای همه مرزداران ما و برای این عزیزانی که در شرق ایران شربت شهادت نوشیدند، اجر صابران مرحمت کند و نباید آیات الهی را در حد تشبیه و تمثیل بیان کرد، ممکن نیست موجودی شبیه حیوان باشد، از حیوان پست‌تر بشود اما مرحله حیوانیت را نگذارند، یا این‌که شبیه سنگ باشد و از سنگ پست‌تر هم بشود، اما این وسط به خود جماد و سنگ نرسد.
وی درباره دعای اول امام سجاد(ع) درباره حمد و تعیین حد انسانیت اظهار کرد: این بیان نورانی حضرت امام سجاد(ع) نه تحقیر است، نه توهین است، نه تشبیه و نه تمثیل است، بلکه تحقیق است، آگاهی از باطن افراد چند راه دارد، یا انسان باید چشم ملکوتی داشته باشد مثل خود معصوم که باطل افراد را می‌بیند، یا با اهل‌بیت(ع) پیوند ناگسستنی داشته باشد، یا به ادله نقلی سربسپارد یا صبر کند و بعد از مرگ باطن افراد را ببیند، بالاخره راه برای انکار نیست، پس حامد بودن انسان در برابر خداوند این جداکننده انسان با حیوان است؛ اگر کسی نعمت خدا را مصرف کرد و شکر نکرد، حیوان بلکه پست‌تر است، چون غالب حیوانات ذکری دارند و به اندازه درکی که دارند خداوند را حمد می‌کنند.
رحمت الهی مهندس عالم و طراح نقشه عالم است
استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به آیه «مَا یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» بیان کرد: دری را که خداوند روی رحمت باز کند، هیچ کس نمی‌تواند ببندد، و دری را که خداوند روی رحمت باز نکند، هیچ کس نمی‌تواند بگشاید، نکته این است که خداوند گفت دری را که او نگشاید، کسی نمی‌تواند باز کند، نگفت دری را که او ببندد یا قفل کند، در پایان این آیه عزیز و حکیم را ذکر کرد، این عزیز و حکیم که دو اسم از اسمای الهی هستند، سند فتح و امساک هستند، اسمای حسنی که در پایان آیات ذکر می‌شود، ضامن مضمون همان آیات هستند، معنای عزت نفوذناپذیر است و نه غالب، اما چون نفوذناپذیر است، غلبه می‌شود، این نفوذناپذیری خداوند بر اساس حکمت است.
وی ادامه داد: ابتدا مسأله فتح رحمت را ذکر کرد، چون رحمت خدا از غضبش سبقت گرفته است، درست است که رحمت خدا بیش از غضب خداوند است، اما آیات و روایاتی که می‌گوید «سبقت رحمته غضبه» درصدد بیان این نکته است که رحمت خداوند پیش از غضب اوست نه این که بیش از غضب او، البته رحمت خداوند بیش از غضب او هست، اما تمام هدف این آیات این است که غضب به دنبال رحمت است، خدا قبل از این‌که غضب بکند، بر اساس رحمت نقشه می‌کشد، عالم دوتا مهندس ندارد، یک مهندس غضب و یک مهندس رحمت، بلکه تنها مهندس رحمت دارد، رحمت خداوند نقشه عالم را می‌کشد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی گفت: خدا با کسی قهر نیست، خدا اگر کسی را اعدام می‌کند و از پا درمی‌آید، می‌خواهد به جامعه رحمت کند، مانند این‌که یک مهندس نقشه‌کشی می‌کند که کجا پذیرایی و اتاق مطالعه باشد و کجا دستشویی باشد، با که می‌خواهد قهر کند با چه کسی می‌خواهد عصبانی باشد، غضب دارد فرمان‌روایی می‌کند و تنها فرمان‌روای عالم رحمت است، کجا بهشت باشد و کجا جهنم باشد، اگر می‌خواهد به جامعه رحمت کند، می‌گوید دست سارق را قطع کن و کسی را که زنا می‌کند، تازیانه بزنید.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی امروز در درس خارج خود به تفسیر آیات ابتدایی سوره مبارکه فاطر پرداخت و گفت: حمد برای خداوند است و این دلیل می‌خواهد، دلیل حمد کردن خداوند این است که او فاطر است، چرا الله محمود است، برای این‌که فاطر، خالق، ملهم، رازق و مانند آن است.
وی با اشاره به آیه «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» افزود: گفته‌اند که حیوان یک بعدی است و ملائکه هم یک بعدی هستند، حیوان تنها جنبه مادی دارد و ملائکه جنبه ملکوتی دارد و بر این اساس نباید گناه کنند، اگر این چنین باشد و این وصف برای ملائکة‌الارض و ملائکة‌السماء درست باشد، باید آنان را از گناهان مبرا دانست، اما ما دلیلی نداریم که جمیع ملائکه معصوم باشند، ما دلیلی نداریم که ملائکة‌الارض معصوم هستند برای همین هم لازم نیست روایت‌هایی که دلالت بر لغزش ملائکه می‌کند را توجیه کنیم.
حد جداکننده حیوان و انسان حمد است
مفسر برجسته قرآن کریم خاطرنشان کرد: معنای مثنی و ثلاث و رباع همان طور که در اول سوره مبارکه نساء گذشت، این گونه تبیین می‌شود که برخی از فرشتگان دو به دو، بعضی‌ها سه‌تایی و بعضی‌ها چهارتایی بال دارند و همچنین برخی را خداوند دارای بال زیادتر خلق کرده است، ظاهر آیه سوره فاطر این است که برخی دو بال، برخی سه بال دارند و برخی چهار بال دارند، نظیر آیه سوره نساء که برخی دو همسر دارند و برخی سه همسر و برخی چهار همسر دارند.
وی با اشاره به معنای حمد گفت: امام سجاد(ع) هنگامی که در دعای اول صحیفه سجادیه ضرورت و معنای حمد را بیان می‌کند، در حقیقت انسان را معنا می‌کند، انسان را خیلی‌ها این گونه آموخته‌اند که انسان حیوانی مستوی‌القامة است، یا انسان حیوان ناطق است، اما نه قرآن انسان را حیوان ناطق می‌داند، نه روایات انسان را حیوان ناطق می‌شمرد، از نظر قرآن انسان حی متأله است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به فرازهای از نخستین دعای صحیفه سجادیه خاطرنشان کرد: «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ، وَ أَسْبَغَ عَلَیْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرَّفُوا فِی مِنَنِهِ فَلَمْ یَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسَّعُوا فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یَشْکُرُوهُ. وَ لَوْ کَانُوا کَذَلِکَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِیَّةِ إِلَى حَدِّ الْبَهِیمِیَّةِ»،اگر جامعه و فردی این چنین باشد و نعمت خداوند را مصرف کند و او را شکر نکند، از حد انسانیت به حد حیوانیت خارج می‌شود، این جا امام سجاد(ع) انسان را معنا کرده است، در این جا فصل انسانیت و حیوانیت را حمد و حامد بودن انسان در برابر خداوند بر شمرده است.
زیرمیزی و رومیزی بگیران از حیوان هم پست‌تر هستند
وی ادامه داد: «إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلًا» این تشبیه و تمثیل نیست که بگوییم انسان شبیه به حیوان است، مرحله اول این‌که انسان نزدیک به حیوانیت می‌شود، مرحله دیگر این است که انسان واقعا حیوان می‌شود، اما مرحله سوم آن است که انسان در قوس نزول از حیوان پست‌تر می‌شود و به مرحله نبات و جماد نزدیک‌تر می‌شود، اول کالانعام هستند، مرحله سوم بل‌هم اضل هستند، پس مرحله دوم حیوان واقعی هستند، در قوس نزول که انسان فی‌الدرک الاسفل من النار می‌شود، نزدیک به مرحله جمادی و نباتی نزدیک‌تر می‌شود.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیاة با بیان این آیه « ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ»، اظهار کرد: خیلی از حیوانات قابل تربیت هستند، در سیرک‌ها حیوانات و سگ‌های تربیت‌شده‌ای هستند، کدام سگ تربیت‌شده‌ای است که به شکار خیانت کند، سگ‌ها را اگر قدری آموختید و آن را به همراه خود به شکار بردید، این سگ نه رومیزی می‌گیرد، نه زیرمیزی، این سگ که گرسنه و تشنه است، این کبک را که شکار کرده در آن تصرفی نمی‌کند، بلکه منتظر می‌ماند و ته شکار و بخشی از آخرهای استخوان‌ها نصیب او می‌شود.
درس و بحث‌های ما به برکت مرزبانان برقرار است
وی تأکید کرد: اگرانسانی آیات الهی در او اثر نکند و نه از رومیزی و نه از زیر میزی بگذرد، قرآن حق دارد که بگوید او از حیوان پست‌تر است، اگر قرآن فرمود «أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً» آن هم سه مرحله است، اول کالحجاره است، بعد واقعا حجاره می‌شود بعد اشد قسوه می‌شود، از دل بسیاری سنگ‌ها چشمه‌هایی درمی‌آید، کسی که از قلب او هیچ گونه خیر و برکتی درنیاید و مرزداران، عزیزان و نورچشمان ما را در سراوان و امثال سراوان این طور می‌کشند، از سنگ قسی‌القلب‌تر است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به حادثه شهادت چندتن از مرزداران در شرق کشور و اظهار تأسف از این حادثه گفت: الان امنیتی که داریم و بحث‌ها و درس‌هایی که داریم محصول همین مرزادران ما هستند، غرض این‌که نباید از مرزداران غفلت کرد و نباید از خانواده‌های آنان غفلت کرد، امیدواریم برای همه مرزداران ما و برای این عزیزانی که در شرق ایران شربت شهادت نوشیدند، اجر صابران مرحمت کند و نباید آیات الهی را در حد تشبیه و تمثیل بیان کرد، ممکن نیست موجودی شبیه حیوان باشد، از حیوان پست‌تر بشود اما مرحله حیوانیت را نگذارند، یا این‌که شبیه سنگ باشد و از سنگ پست‌تر هم بشود، اما این وسط به خود جماد و سنگ نرسد.
وی درباره دعای اول امام سجاد(ع) درباره حمد و تعیین حد انسانیت اظهار کرد: این بیان نورانی حضرت امام سجاد(ع) نه تحقیر است، نه توهین است، نه تشبیه و نه تمثیل است، بلکه تحقیق است، آگاهی از باطن افراد چند راه دارد، یا انسان باید چشم ملکوتی داشته باشد مثل خود معصوم که باطل افراد را می‌بیند، یا با اهل‌بیت(ع) پیوند ناگسستنی داشته باشد، یا به ادله نقلی سربسپارد یا صبر کند و بعد از مرگ باطن افراد را ببیند، بالاخره راه برای انکار نیست، پس حامد بودن انسان در برابر خداوند این جداکننده انسان با حیوان است؛ اگر کسی نعمت خدا را مصرف کرد و شکر نکرد، حیوان بلکه پست‌تر است، چون غالب حیوانات ذکری دارند و به اندازه درکی که دارند خداوند را حمد می‌کنند.
رحمت الهی مهندس عالم و طراح نقشه عالم است
استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به آیه «مَا یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» بیان کرد: دری را که خداوند روی رحمت باز کند، هیچ کس نمی‌تواند ببندد، و دری را که خداوند روی رحمت باز نکند، هیچ کس نمی‌تواند بگشاید، نکته این است که خداوند گفت دری را که او نگشاید، کسی نمی‌تواند باز کند، نگفت دری را که او ببندد یا قفل کند، در پایان این آیه عزیز و حکیم را ذکر کرد، این عزیز و حکیم که دو اسم از اسمای الهی هستند، سند فتح و امساک هستند، اسمای حسنی که در پایان آیات ذکر می‌شود، ضامن مضمون همان آیات هستند، معنای عزت نفوذناپذیر است و نه غالب، اما چون نفوذناپذیر است، غلبه می‌شود، این نفوذناپذیری خداوند بر اساس حکمت است.
وی ادامه داد: ابتدا مسأله فتح رحمت را ذکر کرد، چون رحمت خدا از غضبش سبقت گرفته است، درست است که رحمت خدا بیش از غضب خداوند است، اما آیات و روایاتی که می‌گوید «سبقت رحمته غضبه» درصدد بیان این نکته است که رحمت خداوند پیش از غضب اوست نه این که بیش از غضب او، البته رحمت خداوند بیش از غضب او هست، اما تمام هدف این آیات این است که غضب به دنبال رحمت است، خدا قبل از این‌که غضب بکند، بر اساس رحمت نقشه می‌کشد، عالم دوتا مهندس ندارد، یک مهندس غضب و یک مهندس رحمت، بلکه تنها مهندس رحمت دارد، رحمت خداوند نقشه عالم را می‌کشد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی گفت: خدا با کسی قهر نیست، خدا اگر کسی را اعدام می‌کند و از پا درمی‌آید، می‌خواهد به جامعه رحمت کند، مانند این‌که یک مهندس نقشه‌کشی می‌کند که کجا پذیرایی و اتاق مطالعه باشد و کجا دستشویی باشد، با که می‌خواهد قهر کند با چه کسی می‌خواهد عصبانی باشد، غضب دارد فرمان‌روایی می‌کند و تنها فرمان‌روای عالم رحمت است، کجا بهشت باشد و کجا جهنم باشد، اگر می‌خواهد به جامعه رحمت کند، می‌گوید دست سارق را قطع کن و کسی را که زنا می‌کند، تازیانه بزنید.