چهار عنصر اصلي طبيعت؛ آب، باد، آتش و خاك در قالب چهار موزه مجزا در چهار شهر شرقي كشور در سرزمين نيمروز به نمايش در ميآيند.
حسنعلي شهركي رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان سيستان و بلوچستان با اعلام طراحي و آماده سازي موزههاي چهارگانه عناصر طبيعي در استان به ميراث خبر گفت:« استان سيستان و بلوچستان يكي از قديميترين بخشهاي ايران است كه داراي ويژگيهاي منحصر به فرد است. يكي از اين ويژگيها وجود عناصر چهارگانه طبيعت به عنوان عوامل شكلگيري اين سرزمين است. به همين دليل همكاران ما در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان سيستان تصميم گرفتند تا چهار موزه را با استفاده از اين چهار عنصر در مناطق مختلف استان راه اندازي كنند.»
اين چهار موزه به گفته شهركي عبارتند از موزه باد زابل، آب در چابهار، خاك در كلپورگان سراوان و آتش در كوه خواجه:« در هر كدام از اين موزهها نشانههايي از اين عناصر و نحوه كاربرد آنها را در منطقه به نمايش مي گذاريم.»
رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان سيستان و بلوچستان در باره موزه باد كه در آسبادهاي قديمي زابل راه اندازي خواهد شد؛ توضيح داد:« سيستان از گذشته به دليل قرار گرفتن در موقعيتي كه همواره در مسير بادهاي موسمي بوده است و آبهاي جاري در اين منطقه بسيار كم است، محل ساخت نخستين آسبادهاي جهان است. قديميترين آسبادهاي اين منطقه در شهر زابل و شهر سوخته واقع شدهاند. همكاران ما بعد از مطالعه درباره اين آسبادها يكي از بزرگترين نمونههاي آن را در منطقه زابل انتخاب و قرار است بعد از پايان يافتن بازسازي آن به موزه باد تغيير كاربري دهد.»
در اين موزه قرار است نحوه استفاده از نيروي باد و وسايلي كه براي مقابله با بادهاي صد و بيست روزه به نمايش در خواهد آمد.
به گفته شهركي موزه بعدي موزه خاك است كه در روستاي كلپورگان از توابع سراوان راهاندازي خواهد شد:« سفالگري يكي از هنرهاي قديمي است كه در استان سيستان و به ويژه شهر سوخته رواج داشتهاست. از آن سو سفال كلپورگان يكي از هنرهاي دستي سيستان و بلوچستان است كه هنوز در اغلب خانوادهها و زنان بلوچ با ظرافت و توانايي هنري بالا آن را توليد ميكنند.»
قدمت هنر سفالسازي در كلپورگان به سبب غيرلعاب بودن به چندين هزار سال پيش برميگردد زيرا تاريخ رواج و ساخت سفالهاي لعاب دار در مناطق توليد اين صنعت دستي به بعد از سالهاي ?900 ميلادي برميگردد. روستاي قديمي كلپورگان در جنوب شرقي سيستان و بلوچستان نزديكي مرز پاكستان و در ? ???كيلومتري جنوب زاهدان قرار گرفته است.
شهركي با اشاره به اين كه قرار است چگونگي ساخت سفال و نمونههاي قديمي سفال در اين موزه به نمايش درآيد؛ گفت:«با توجه به ارزش خاك در اين منطقه قرار شد تا موزه عنصر خاك در يكي از بناهاي تاريخي روستاي كلپورگان كه خود از جاذبههاي گردشگري برخوردار است به نمايش درآيد. »
وي سومين موزه از اين موزههاي چهارگانه را موزه آب دانست كه قرار است در چابهار راهاندازي شود:« سرزمين سيستان از نظر منابع آب يكي از منحصربفردترين سرزمينهاي ايران است. اين استان با اين كه دريچه ورودي ايران به اقيانوس هند و آبهاي آزاد جهان است و يكي از بزرگترين درياچههاي آب شيرين ايران يعني درياچه هامون در آن قرار دارد؛ يكي از خشك ترين استانهاي كشور است. به همين دليل از زمان گذشته تا امروز چگونگي استفاده از آبها در اين استان از ديرباز موجود بوده است. با توجه به اين كه ما از طريق بندر چابهار به اقيانوس متصل ميشويم موزه آب را در اين شهر با نمايش راههاي استفاده از آب در اين منطقه راهاندازي خواهيم كرد. »
شهركي از احتمال افتتاح اين سه موزه تا 28 ارديبهشت 87 همزمان با روز جهاني موزهها خبر داد.
براساس گفته رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان سيستان و بلوچستان موزه آتش كه چهارمين عنصر طبيعي است احتمالا در كوه خواجه و در آتشكده آن راه اندازي خواهد شد.
دانشمندان جهان باستان ، عالم را متشکل از چهار عنصر آتش ، خاک ، آب و باد (هوا) ميدانستند كه در همه موجودات جهان وجود داشت. براساس اين نظريه جهان با حذف يكي از اين عناصر از نظم خود خارج ميشد. اين عناصر در بدن انسان تبديل به چهار طبع مختلف ميشد كه هر كدام خصوصيات خودش را داشت.