يادداشت ها

اخيراْ کتابی با عنوان «نای و ني» از امام سيد موسی صدر به فارسی ترجمه و منتشر شده است. مترجم آن مرحوم علی حجتی کرمانی پيش از اين نيز مباحثی از امام صدر را به پارسی برگردانده بود. به ويژه کتاب اسلام و فرهنگ قرن بيستم. نيز کتابی با عنوان لبنان به روايت امام موسی صدر و شهيد مصطفی چمران از ديگر نوشته‌ها وگردآوری‌های حجتی کرمانی درباره انديشه امام موسی صدر است. معرفی کوتاهی از اين اثر در روزنامه اطلاعات منتشر شده است. نای و ني، ترجمه کتاب منبر و محراب امام صدر است كه ترجمه آن به همراه مقالات ديگری در نای و نی يكجا آمده است. از آنجا كه نهم شهريور سالگشت ربوده‌ شدن امام سيد موسی صدر در ليبی است مناسب ديدم معرفی منتشر شده در روزنامه اطلاعات آورده شود. نگارنده نوشته‌ای با عنوان الزامات گفت و شنود در نگاه امام سيد موسی صدر آماده كرده است كه برای انتشار در اختيار يكی از روزنامه‌ها قرار گرفته است. پس از انتشار آن  بخش‌هايی از آن را در وبلاگ حاضر خواهم نهاد. و اما نای و ني:

این مجموعه شامل برخی از سخنرانيها، مقالات، مصاحبه ها وبيانيه هائی است که از زمان استقرار امام موسی صدر در لبنان تا نخستين سال تاسيس مجلس اعلای شیعیان عرضه يا صادر شده است. فصل اول اين مجموعه به اصول عقايد، جهان بينی، ارزشها واخلاق و تاریخ اسلامی اختصاص يافته است. مخاطبان موضوعات اين فصل گاهی شيعيان در مساجد، گاهی مسيحيان در کليسا، زمانی مسلمانان وغير ايشان در محافل علمی ودانشگاهی لبنان يا ديگر کشورهای عربی واروپايی بوده اند. تنوع يا اختلاف فرهنگی مخاطبان وحتی تفاوت سنی واقليمی ودينی آنان هيچگاه عامل گسيختگی وحدت ويکپارچگی انديشه امام موسی صدر در بيان آموزه های اسلام نشده است، ودر کلام ايشان هيچگونه تنازلی از اصول معرفتی ومبانی دين يافت نمی شود. به تعبير ديگر، اسلامی که در مسجد يا محافل دينی شيعيان ارائه می شود با آنچه در دانشگاه های اروپا يا کليساهای لبنان مطرح می گردد يگانگی ومطابقت کامل دارد. اختلاف مکانها ومناسبتها فقط موجب بسط يا تلخيص آگاهانه وهدفمند جنبه ها ويا تأکيد بر مفهوم يا ارزش يا ديدگاه ويژه ای از مکتب اسلام يا مذهب شيعه شده است. از اين نظر، اين مجموعه، در مقايسه با آثار ساير متفکران وعلمای اسلامی، بی نظير است و این مجموعه و ساير تأليفات امام صدر که تاکنون انتشار يافته ودر آينده نزديک منتشر می گردد، بر روی هم، می تواند يک مجموعه يا فرهنگی از اسلام شناسی تلقی گردد.
اگر يکی از دو تفاوت اصلی مذهب شيعه با اهل سنت ولايت است، چگونه می توان جامعه ای را بر ا ساس ولايت امامان معصوم وآموزه های ايشان برپا ساخت، واداره کرد وسامان وتوسعه داد. به ويژه پس از فقدان نبی اکرم ودر غيبت آخرين امام و ولی اعظم و درهنگامه سختی روزگار وگرفتاری مردمان؟

بخش دوم اين کتاب ، گزارشی است از چنين تجربه ای، البته نه درباره ورود اسلام به سرزمينی وتشکيل امت آن برای نخستين بار، بلکه برای احياء هويت، حرکت وشخصيت شيعيان در لبنان. اين بخش، روش کار امام را که از صور در لبنان شروع شده وسپس به تمام مناطق شيعه نشين لبنان گسترش يافته است تشريح می کند. خصوصيت مهم اين روش برای تغيير وتحول جامعه شيعيان آنست که، برغم تنوع طوايف مذهبی در لبنان، اين توسعه اجتماعی اسلامی شيعی، به موازات همبستگی با ساير مذاهب، و همکاری با ديگر اديان، واتحاد با همه شهروندان لبنان، ونيزهمدردی با همسايگان، وبسيج نيروهای ملی ومنطقه ای برای مبارزه با دشمن مشترک، اسرائيل غاصب ،همراه است. آشنائی کامل با چگونگی ايجاد يک تحول اسلامی وشناخت روش امام وتجربه شيعيان لبنان نيازمند مراجعه به ساير آثار منتشر شده از ايشان واطلاع از اقدامات وموسسات وتشکيلات شکل گرفته پس از تاسيس مجلس اعلای شيعه نيز هست. مطالب اين بخش ، حداقل، آنچه را که در صور انجام گرفته ويا از آن شروع شده نمايان می سازد وبرای کاوشگری که تحولات وتوسعه اجتماعی را بر اساس فرهنگ اسلامی جستجو می کند راهکارها وشيوه های ارزشمندی ارائه می دهد.

يک اقليت اسلامی چگونه می تواند با غير مسلمانان همزيستی وروابط اجتماعی برقرار کند وبا ايشان وبهره مندی از ظرفيت ها وتجربه هايشان به تعقيب اهداف مشترک وکسب منافع ملی بپردازد؛ در عين حال نه تنها اصالت خود را حفظ کند بلکه در ميان آنان اعتبار وحرمت وتشخـّص يابد. بخش دوم اين مجموعه روايتگر وروشنگر روش رهبری ونحوه تعامل رهبرشيعيان با ساير طوايف ورفتار ايشان به مثابه يک شهروند لبنانی است. در اين پيوند، از يک سو روشنگريها، مشارکتها، ارتباطات ومجموعه برنامه هائی را که برای رشد جامعه لبنانی وانتخاب اهداف مشترک وآرمانهای واحد صورت گرفته می بينيم واز سوی ديگر با تشکيلات وتاسيساتی که برای ارتقاء همه جانبه شيعيان وبا توافق وتاييد ساير شهروندان لبنانی ايجاد شده است آشنا می شويم. اين قسمت نيز همانند بخش نخست برای نشان دادن وترسيم کليت نحوه تعايش وتعامل شيعيان با ديگران برای دستيابی به اهداف مشترک ونيل به وحدت ويکپارچگی کافی نيست وبايد با ساير آثار مشابه منتشر شده از امام صدر همراه ومطالعه گردد.

فصل آخر(فصل سوم) اين مجموعه به معرفی دشمن مشترک وتمهيدات جمعی وملی وفراملی می پردازد که برای مبارزه با اسرائيل وحمايت از ملت مظلوم فلسطين صورت گرفته است. اين اقدامات، پس از تاسيس مجلس اعلای شيعیان وآغاز حملات اسرائيل به جنوب لبنان شدت بیشتر وماهيت جديدی به خود گرفت وبه سبب اعتماد قاطبه ملت لبنان نسبت به امام، نقش وموقعيت خاصی برای رهبری ايشان جهت مبارزه با تجاوزگران واشغالگران ودفاع از شيعيان جنوب لبنان، که دائم در معرض حملات دائمی اسرائيل قرار گرفته بودند، فراهم آورد. به لطف خداوند متعال، شرح اين اقدامات وفعاليتها نيز بزودی منتشر می گردد.

اميد است اين مجموعه به شناسائی ابعاد يک نهضت وحرکت اسلامی – اجتماعی که امام موسی صدر از لبنان آغاز کرد وتا کنون به بسياری از ساير نقاط جهان اسلام کشيده شده کمک کند.

در اين مجال، شايسته است که ياد وخاطره دانشمند فقيد مرحوم حجه الاسلام والمسلمين علی حجتی کرمانی، که در سال های آخر عمر پر برکت خويش، برغم ابتلا به بيماری وضعف روز افزون ناشی از آن، اين مجموعه ارزشمند را تهيه وترجمه نمود، گرامی بداريم واز خداوند متعال علو درجات ايشان را مسألت کنيم. از آنجا که ايشان نتواست اين اثر را، همانند ديگر آثاری که از امام موسی صدر ترجمه کرده در حيات خود منتشر کند، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدربه لطف خانواده گرانقدرایشان اجازه آماده سازی وانتشار آن را کسب کرد وبه اين توفيق علمی وفرهنگی مباهات می کند. ودر عين حال از اين که جامعه از تداوم خدمات فکری وعلمی وبهره مندی از ادبيات سليس ونثر شيرين مرحوم حجتی کرمانی محروم شده، حسرت ودريغ می خورد. هر چند که برکت وجود معنوی او برای ما که از آثارش بهره مند می شويم همچنان باقی است. نامش جاودان باد.

در خاتمه، اميدواريم که اين مجموعه وديگر آثار امام موسی صدر، افق های جديدی بگشايد و راه محتوم تحولات و اصلاحات را روشن تر و روشن تر سازد.

 شریف لک‌زایی ، ساعت ۱:۳۳ ‎ب.ظ روز دوشنبه ۳۱ امرداد ۱۳۸٤.

نوشتن دیدگاه