امام(ره) نظام را بر اساس حکمت متعالیه بنا کردند
آسیابانی گفت: در کتاب «امام و مسئله آزادی» اشاره شده که امام(ره) در جایگاه فقاهت و مرجعیت با سلطنت پهلوی مبارزه و نظام را بر اساس حکمت متعالیه بنا کردند.
محمد آسیابانی در این نشست در توضیح کتاب امام و مسئله آزادی گفت: کتاب شش فصل دارد. فصل اول اختیار و آزادی و کرامت نامیده شده است که معرفی مباحث بنیادین پژوهش است. در فصل دوم کتاب مناسبات آزادی و امنیت بررسی شده است. در این فصل قید شده که این دو بر هم تقدم ندارند و امام آزادی و امنیت را در یک راستا می دانستند.
این نویسنده و خبرنگار ادامه داد: آزادی و مشارکت سیاسی بحث فصل سوم کتاب امام و مسئله آزادی است. آزادی از حقوق اولیه بشر است. تعیین حکومت و سرنوشت سیاسی نیز از حقوق اولیه مردم است. فصل چهارم کتاب مردم سالاری دینی و حقوق اقلیت ها نامیده شده است. در این فصل توضیح داده شده که در نظام سیاسی مورد نظر امام چه حقوقی برای اقلیت های دینی اعم از یهودیان، زرتشتیان و مسیحیان در نظر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه آزادی مطبوعات و بنیان های سیاسی آن فصل پنجم کتاب امام و مسئله آزادی است، افزود: این فصل برای بنده جالب و قابل توجه بود. به سوی یک نظریه آزادی که جمع بندی مباحث کتاب است، فصل ششم کتاب امام و مسئله آزادی است. نویسنده در این فصل جایگاه آزادی در نظر امام به عنوان یک حکیم را روشن می کند.
آسیابانی بیان کرد: دکتر شریف لک زایی کتاب امام و مسئله آزادی را به پدر مرحوم شان حجت الاسلام شیخ محمد لک زایی از علمای برجسته منطقه سیستان تقدیم کردند. زمان انتشار کتاب این عالم مبارز در قید حیات بود و در تیر ماه 98 دار فانی را وداع کرد.
وی اظهار داشت: در کتاب امام و مسئله آزادی اشاره شده است که امام در جایگاه فقاهت و مرجعیت با سلطنت پهلوی مبارزه کردند و نظام را بر اساس حکمت متعالیه بنا کردند. در فصل اول به بحث حوزه اختیار توجه شده است. امام (ره) در مباحث جبر و اختیار به تقسیم بندی کلاسیک در نظام اسلامی قایل بودند. مبنای تبیین آزادی از دیدگاه امام از منظر فلسفی بوده است.
****
یک منتقد:
آزادی در مبانی امام(ره) در ادامه سنت فلسفی تعریف می شود
یوسفی راد با بیان اینکه کتاب «امام خمینی و مسئله آزادی» مسئله محور است و سازماندهی مشخصی دارد، گفت: در این کتاب باید تکلیف نسبت آزادی و عدالت مشخص می شد.
این منتقد و پژوهشگر با اشاره به نقاط قوت کتاب امام و مسئله آزادی بیان کرد: این کتاب از جامعیت خوبی برخوردار است. نویسنده از حیث روشی روش واحدی را بر متن حاکم کرده است. کتاب امام و مسئله آزادی مسئله محور است و سازماندهی مشخصی دارد. مشخص است از کجا شروع و به کجا ختم می شود. نویسنده درصدد این بوده که مباحث به سمت نظریه برود و خوشبختانه نظریه ای از مطالب کتاب استخراج شده است.
وی در مورد اشکالات، ابهامات و ایهامات وارد به کتاب امام و مسئله آزادی اظهار داشت: با توجه به عنوان کتاب از حیث روشی این سوال را دارم که آیا برای امام آزادی از جنبه سیاسی و اجتماعی مسئله بوده است، اگر این طور است این آزادی از مبنای فکری و فلسفی گرفته شده یا محیط سیاسی و اجتماعی که امام درون آن بودند؟ در مبانی ای که امام دارند چه فلسفی و چه عرفانی آزادی مسئله نیست. آزادی در مبانی امام در ادامه سنت فلسفی تعریف می شود. اگر امام از محیط بیرون مبانی آزادی را گرفته است که ظاهرا هم اینطور است؛ طبیعتا انتظار است که متناسب با بار معنایی که آزادی در دوره معاصر ایران معنا یافته، دریافت و ارایه شود.
_fh40.jpg)
یوسفی راد خاطرنشان کرد: اگر برای امام آزادی مسئله بوده و از محیط بیرون گرفته شده، انتظار می رفت که شروع کتاب از مسئله آزادی از محیط بیرون باشد در صورتی که دکتر لک زایی کتاب را از مبانی شروع کرده است؛ جا داشت کتاب از معرفی محیط بیرون شروع می شد که امام متاثر از آن فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آزادی را مسئله قرار داده و آن را به جامعه عرضه کرده است. در مبانی امام علی الظاهر چیزی به نام آزادی ندارند. به نظرم مبانی امام مولد مسئله آزادی در بحث سیاسی و اجتماعی نیست.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه سوالات زیادی در مورد کتاب امام و مسئله آزادی مطرح است، عنوان کرد: وجه و تعیین آزادی در اندیشه امام چیست. آیا به ملاحظه تحولات سیاسی و اجتماعی است یا در حوزه معرفتی است؟ مسئله آزادی در اندیشه امام در پارادایم کلاسیک است یا مدرن و یا پسا مدرن یا هیچ کدام؟ آیا نزد امام منشا آزادی حق است یا فضیلت گرایی یا امر دیگر؟ آیا آزادی نزد امام یک روش است یا یک ارزش؟ آیا خاستگاه آزادی در اندیشه امام توجه به عدالت است؟
این محقق و پژوهشگر خاطرنشان کرد: آیا متفکران ما از جمله امام آزادی را در تقابل با عدالت مطرح می کنند؟ آیا فردگرایی و اصالت فرد و اصالت جمع در نوع توجه امام به آزادی اثر داشته است؟ اگر بله به چه میزان اثر داشته است؟ چقدر با گروه های درون و برون حکومتی بر سر مسئله آزادی گفت و گو کردیم؟ آزادی در جمهوری اسلامی ایران مسئله نشده است در صورتی که آزادی باید مسئله شود. در نظریه آزادی امام که در کتاب امام و مسئله آزادی مطرح شده است باید تکلیف نسبت آزادی و عدالت مشخص شود، اینکه آیا آزادی بر عدالت مقدم است یا برعکس.
*****
نویسنده کتاب« امام و مسئله آزادی»:
نظریه آزادی امام(ره) نظریه آزادی مسئولانه است
لک زایی با بیان اینکه در دیدگاه امام نوعی تعامل بین امنیت و آزادی است، گفت: در بحث آزادی و مشارکت سیاسی، دیدگاه امام در نظریه واکارگزاری قابل بررسی است.
نویسنده کتاب «امام مسئله آزادی» بیان کرد: اینکه حدود آزادی فرد و قدرت حکومت چیست و معیارش چیست، همچنان مسئله است. تقابل آزادی با دیگر ارزش ها از جمله عدالت نیز یکی از مشکلات موجود است. این موارد ما را مجاب می کند که به بحث آزادی بپردازیم که اگر آزادی مسئله نشده آن را به عنوان مسئله طرح کنیم و در موردش گفت و گو کنیم.
وی با بیان اینکه آزادی جنبه درونی و بیرونی دارد، تصریح کرد: وجه درونی و بیرونی آزادی به عبارتی آزادی مثبت و منفی تلقی می شود. آنچه در کتاب امام و مسئله آزادی مد نظرم بود، درآمدی است بر نظریه امام در باب آزادی. نظریه آزادی امام نظریه آزادی مسئولانه است. فصول این کتاب به نوعی همین موضوع را آشکار می کند و توضیح می دهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در فصل آزادی مطبوعات سه نظریه مطرح شده است، عنوان کرد: فرمایشات قالب امام رنگ و بوی این را دارد که نظریه شان آزادی گرایانه است. در مجموع مباحث امام طبیعتا نظریه مسئولیت اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار می گیرد. در بحث آزادی و مشارکت سیاسی دیدگاه امام در نظریه واکارگزاری قابل بررسی است. دو نظریه در این حوزه مطرح است. در نظریه هابز انسان ها حقوق را به دولت عطا می کنند که دولت امنیت آنها را تامین کند. در نظریه لاک دولت کارگزار مردم است یعنی مردم دولت را کارگزار خود تلقی می کنند که منویات شان را برآورده کند.
_bd5h.jpg)
لک زایی با اشاره به اینکه در بحث آزادی و امنیت سه دیدگاه را در کتاب امام و مسئله آزادی را مطرح کردم، گفت: در دیدگاه حضرت امام نوعی تعامل بین امنیت و آزادی است یعنی نه به بهانه آزادی استقلال را مخدوش کنیم و نه به بهانه استقلال آزادی را محدود کنیم. نظریه آزادی مسئولانه اینجا خود را خوب نشان می دهد.
این نویسنده و پژوهشگر کتاب کشف الاسرار امام را کتابی مهم دانست و افزود: سوالی از سوی دکتر یوسفی راد مطرح شد مبنی بر اینکه آزادی مسئله امام بوده است و آیا این آزادی مبتنی بر مبانی ایشان بوده یا شرایط اجتماعی و سیاسی؟ از دهه 30 که امام کتاب کشف الاسرار را نوشتند رگه های قدرتمند این بحث را می بینیم. زادآزادی در مورد مطبوعات فرمایشات امام را آوردند. آزادی به نحو گسترده باید برای همه به صورت برابر وجود داشته باشد، این فرمایش امام است. امام قبل از انقلاب فرمودند آزادی به گونه ای در جامعه رواج دارد که فقط برای کسانی است که به دین و علما اتهام می زنند. شرایط اجتماعی و سیاسی در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی موضع و منظر امام را پررنگ کرد.
لک زایی اظهار داشت: نظریه آزادی امام در پارادایم لاک و هابز قرار نمی گیرد. آزادی را نوعی توانایی فرض می کنم که انسان از برخوردار است و می تواند اختیار داشته باشد. به نظر می رسد که پارادایم در دوره مدرن را نمی پذیریم و نظریه واکارگزاری را مطرح می کنیم. به نظر می رسد آزادی هم می تواند حق باشد و هم تکلیف. امام با زبان فلسفی و فقهی حق و تکلیف را در کنار هم قرار می دهند. در بخش روش و ارزش نیز همین مسئله صدق می کند، این مسئله را استاد مطهری خوب مطرح کردند.
وی خاطرنشان کرد: وقتی عدالت تحقق می یابد، آزادی بخشی از عدالت است، این دو در تقابل هم نیستند. بر اساس فرمایشات امام آزادی اولویت پیدا می کند. اگر آزادی نباشد به عدالت هم نمی رسیم. این نکته مهمی است که در شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی متبلور شده است. اصالت جمع و فرد که دکتر یوسفی راد مطرح کردند، قابل مطالعه است. استاد مطهری فرموده اند« دو مکتب فلسفی و سیاسی معاصر به مباحث اصالت فرد و جمع دامن زدند». در فرمایش امام موسی صدر و شهید مطهری هم فرد جایگاه خاص دارد و حدود آزادی اش باید مشخص باشد و هم جامعه جایگاه خود را دارد. هم فرد بر جامعه اثر می گذارد و هم جامعه بر فرد تاثیرگذار است.
گفتنی است،کتاب امام خمینی(ره) و مسأله آزادی توسط نشر عروج و با همکاری مرکز فرهنگی و دانشجویی امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی جهاد دانشگاهی (۱۳۹۷) به بهای ۳۵ هزار تومان چاپ و منتشر شده است.