گپ و گفت

تغییر و تحولات بسیاری در چند هفته اخیر در کشور رخ داده است. بررسی ابعاد سیاسی و اجتماعی این حادثه به روشن‌شدن بیشتر واقعه کمک می‌کند. از همین رو، «فکرت، رسانه اندیشه و آگاهی» با دکتر شریف لک‌زایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفتگو نشسته است. مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

 * مقام معظم رهبری فرمودند که در اغتشاشات اخیر دست خارجی وجود دارد، تحلیل حضرتعالی در زمینه چیست؟

دکتر لک‌زایی: مقام معظم رهبری بین مسائلی که وجود دارد تفکیک قائل شدند. عده‌ای ممکن است که اعتراض داشته باشند و این اعتراضات هم به حق باشد به‌خصوص اعتراض راجع به مسائل اقتصادی و معیشتی. حتی راجع به مسائل سیاسی و فرهنگی می‌توان اعتراضات به حقی داشت. متأسفانه آسیبی که به نظام وارد می‌شود ناشی از همین آشفتگی‌هایی است که زمینه‌ها و بسترهای آن در جامعه وجود دارد. این زمینه‌ها توسط دوستان نادان و افراد مغرض ایجاد شده است. حتی می‌توان گفت که این زمینه‌ها عامدانه ایجاد می‌شود که این جامعه را آشفته و ناراضی کند و فضایی را فراهم آورد که سوءاستفاده شکل بگیرد. در همین حادثه‌ای که ایجاد شده، گذشته از آنچه که وجود داشته و مراکز رسمی و قانونی کشور بررسی کردند و اعلام نظر کردند، دیگران از این فضا استفاده کردند. این دست خارجی و دشمن خارجی وجود داشته، دارد و خواهد داشت. دشمن مترصد است که از فضایی برای ایجاد دو دستگی و آشفتگی در جامعه‌ی ما استفاده کند تا بتواند ناهمبستگی اجتماعی را رقم بزند. این همبستگی در ایران وجود دارد که همه‌ی اقوام، طوایف، مذاهب و ادیان به لحاظ نظری و با توجه به سخن بزرگان زیست مسالمت‌آمیز دارند و در کنار هم زندگی می‌کنند. آنها دنبال این هستند که هر فرصتی فراهم شود اخلال ایجاد کنند و این همبستگی را از بین ببرند.

در هر ناحیه و منطقه‌ای در کشور که به تناسب آن منطقه مسائلی عامدانه به‌وجود می‌آید، این مسائل را برجسته می‌کنند و می‌خواهند از این مسیر جامعه را دچار ضعف کنند. فارغ از مسائل و اعتراضات به حقی که وجود دارد، این مسائل بهانه و فرصت‌هایی را فراهم می‌کند که این‌جور مسائل ایجاد و گسترش پیدا کند و ضربه‌ی آن هم متوجه اصل نظام است. هدف آنها از بین بردن، ریزش و کاهش همبستگی اجتماعی به‌عنوان سرمایه‌ی نظام هستند. به‌نظرم این بحث فرمایش دقیق و مهمی است. همه‌ی نهادهایی که مسئولیت دارند باید این مهم را ملاحظه کنند. تصمیمات و اجراهایی که انجام می‌گیرد نباید به‌گونه‌ای باشد که بهانه ایجاد کند. دشمنان از این فرصت‌ها و بهانه‌ها به نحو ماهرانه‌ای استفاده می‌کنند. در میان دشمنان ما آمادگی صددرصدی وجود دارد که تا اتفاق یا حادثه‌ای رقم می‌خورد، می‌بینیم که سیلی از تهمت‌ها، راست و دروغ‌ها (نمی‌گوییم هر چیزی که می‌گویند دروغ است) سرازیر می‌شود و قصد دارند که افکار عمومی را به سمت خواسته‌های خود سوق دهند.

به‌نظر من نقش رسانه در این‌جا خیلی مهم است. فرمایش مقام معظم رهبری است که کرسی‌های آزاد اندیشی جدی گرفته شود. من معتقدم کرسی‌های آزاد اندیشی در مراکز علمی ما جدّی گرفته نشد. باید تلاش کرد که این محقَق شود. در کرسی‌های آزاداندیشی طبیعتاً دیدگاه‌های متنوع و مخالف طرح می‌شود و این گفت‌وگو می‌تواند به همبستگی اجتماعی و ملی ما کمک کند تا افرادی که حتی نگاه‌های متفاوتی دارند، محلی برای عرضه‌ی بحث‌های خود داشته باشند. تلاش بر این باشد که همه کمک کنند تا جامعه ارتقا پیدا کنند هر چند ممکن است که همه‌ی سلیقه‌ها با هم همگون و یکسان نباشد. ما باید از همه‌ی ظرفیت‌ها استفاده کنیم و یک نوع تمکین هم باید به خواست مردم هم شکل بگیرد. این حوادث دلخراشی که در گوشه و کنار کشور اتفاق افتاد درواقع مسیر رشد، توسعه و پیشرفت ما را کُند می‌کند. به بیان مقام معظم رهبری: وقتی امنیت نباشد امکان رشد، توسعه و پیشرفت نیست و این روند کند می‌شود. گرفتاری‌ای که در نتیجه‌ی این عدم امنیت ایجاد می‌شود طبیعتاً به ضرر خود مردم خواهد بود. گفت‌وگو می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. رسانه می‌تواند در این زمینه خوب وارد شود. متأسفانه بر رسانه‌ی ملی ما عقلانیت حاکم نیست؛ آنها یا دشواری‌ها را خوب تشخیص نمی‌دهند یا نمی‌توانند خوب اجرا کنند. نمی‌دانم ضعف در کدام یک از این دو مورد است؛ اما این خردمندی را در مجموعه‌ی رسانه‌ی ملی نمی‌بینم. به‌نظرم باید از فضای نخبگانی و پیشنهادات نخبگان استفاده شود که عرصه‌ی بحث و گفت‌وگو در جهت خاص جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی بسط و گسترش پیدا کند که همبستگی ما روز به روز بیشتر شود.

* این حوادث رخ‌داده در چند هفته اخیر که با خشونت نیز همراه بوده، چه تاثیری بر همبستگی اجتماعی خواهد داشت؟

این حوادث دلخراشی که اتفاق می‌افتد ما را از هم دور می‌کند. به‌نظرم این موارد می‌تواند هم کمک‌کننده باشد و هم اختلافات را تلطیف کند و در نتیجه هم‌افزایی ایجاد کند؛ البته باید به اعتراضات به حق مردم توجه شود. در فرمایشات مقام معظم رهبری در گذشته بارها به این مسأله اشاره شده است که این اعتراضات به حق است و باید مورد توجه قرار گیرد. به‌خصوص خواسته‌های معیشتی مردم که این روزها مردم را تحت فشار قرار داده است باید به نحو اصولی و درست و بر اساس اجماع و اتفاق نظر بین نخبگان(چه نخبگان علمی و چه نخبگان اداری) حل شود. این مسائل در دنیا حل شده است و بالاخره جمهوری اسلامی ایران هم تافته‌ای جدا بافته نیست و می‌تواند این مشکلات را حل کند؛ ولی البته به طرق خاص خود. به‌نظرم ظرفیت‌های خوبی ایجاد شده، در حال ایجاد شدن بود و می‌توانست بیشتر از این هم ایجاد شود که متأسفانه حوادث اخیر آسیب وارد کردند که آسیب‌ها را بیشتر می‌کند و دوباره ما در یک فضای تشدیدکننده‌ای از فشارها قرار می‌دهد که همه‌ی ضرر آن متوجه خود مردم است. فشار اصلی به مردم وارد می‌شود و الّا کسانی که در خارج نشسته‌اند و تشویق، تحریف، تحریک و تخریب می‌کنند گزندی به آنها وارد نمی‌شود. از کارمند وزارت خارجه‌ی آمریکا توقعی‌ای نیست که دوستی کند و بخواهد مهرورزی را گسترش دهد. آنها دنبال دشمنی، نفرت‌پراکنی، ایجاد دو قطبی، ایجاد ناامنی و تشدید اختلافات در این کشور هستند. کار این رسانه‌ها و این افراد خارج از این موارد نیست و آن هم مثل روز روشن است. شاید بهتر باشد که به جای تعبیر «دست نامرئی» تعبیر دست مرئی دشمن را به‌کار ببریم. دست مرئی دشمن را در این حوادث بسیار واضح می‌توان دید. به حول قوه‌ی الهی با بصیرت مردم این فتنه‌ها خنثی می‌شود و به سمتی می‌رود که ما یک گام جلوتر خواهیم رفت به امید خدا.