به گزارش ایکنا، شریف لک زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۵ آبان ماه در نشست علمی «دولت در اندیشه سیاسی میرزای نائینی» گفت: میرزای نائینی از کسانی است که مهمترین بحث را درباره دولت در زمان مشروطه مطرح کرد و در رساله خود (تنبیه الامه) اهتمام اصلی را بر ارائه دیدگاه در مورد دولت و مبتنی بر آموزههای دینی قرار داده است و درباره تغییر ساختار دولت و مبانی معرفتی و هستیشناسی نسبت به دولت اظهارنظر کرده است.
وی با بیان اینکه نائینی در رساله خود از منظر فلسفه سیاسی، اظهارنظر و تئوریپردازی کرده است، اظهار کرد: وی به امتدادبخشی فلسفه سیاسی اسلامی توجه خوبی کرده و با پشتوانه فقه و فلسفه اسلامی به بحث سیاست پرداخته است. او مدت ۹ سال مباحث فلسفی را نزد جهانگیرخان قشقایی و مدتی در نجف شاگرد آخوند خراسانی بود.
لک زایی بیان کرد: نائینی در نظریهپردازی درباره دولت دیدگاه خود را ناظر به آراء دیگران کرده است که البته عمده رقیب وی، دیدگاه دولت تملیکیه بوده و آن را نقد کرده است. نکته ثقل نظریه وی در دولت، بحث نقش مردم و اینکه دولت برای حضور مردم و نقشآفرینی چه کارهایی باید بکند. وی بحث را طوری تفسیر کرده که دائما دولت مورد نقد خود را کناز زده و دولت مدنظر خودش را تقویت میکند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: وی در اینجا نوعی اشتراک معنایی و محتوایی با نظرات امام خمینی(ره) هم پیدا کرده است البته در مواقع مختلف این دیدگاه را مبتنی بر شواهد قرآنی، روایات و سیره پیامبر(ص) کاملا مستند و تبیین کرده است.
ضرورت و اهداف دولت در منظر نائینی
وی با بیان اینکه هدف اصلی نائینی در تنبیهالامه، پرداختن به ضرورت، ماهیت و اهداف دولت و حدود آزادی فرد و منبع مشروعیت و ...است، افزود: وی در باب ضرورت دولت مهمترین دلیلی را که ذکر کرده استقامت نظام عالم و تعیش نوع بشر است که این کار باید به واسطه یک فرد و یا جمع و یا از طریق انتخاب و یا وراثت و ... انجام شود. در این رساله، وی بر دو جنبه و عرصه مهم داخلی و خارجی در وظایف دولت توجه کرده است و اینکه دولت وظیفه دارد مرزها و حدود کشور و استقلال آن را حفظ کند و قوای امنیتی و نظامی را تقویت کند.
شریف لک زایی اضافه کرد: در نگاه نائینی، دو نوع دولت وجود دارد. یکی دولت تملیکیه و دیگری دولت ولایتیه. دولت تملیکیه دولتی است که در آن ارتباط شخصی حاکم یا حاکمان با دولت و نهادهای دولتی وجود دارد و وقتی ارتباط ایجاد شد حوزه آزادیها محدود میشود و دولت و حاکمان در حوزه مالی هر طور بخواهند ورود خواهند کرد و هر حقی را بخواهند احقاق یا پایمال خواهند کرد.
لک زایی بیان کرد: دولت تملیکیه به تعبیر وی استبدادیه است و بیراهه میرود، تحکمیه و تسلطیه است یعنی نوعی حاکمیت مطلق و در نهایت ممکن است چنین دولتی مدعی الوهیت هم شود. البته بحث مهم از منظر وی، خاستگاه این نوع دولت است و آن را به بی عملی ملت نسبت میدهد و اینکه وقتی مردم عدم مسئولیت به خرج دهند و نسبت به تعیین سرنوشت خود بیتوجه و بی تفاوت باشند چنین حکومت مطلقهای ایجاد خواهد شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: دولت ولایتیه برخلاف تملیکیه فعال ما یشاء و مداخلهگر نیست. ایشان فرموده اختیارات چنین دولتی محدود و مشخص است و بر همین اساس هم پاسخگوست. ویژگی اساسی چنین دولتی آن است که همه اقشار از حاکم گرفته تا شهروندان در امور مشارکت دارند و به تعبیر ایشان مردم با سلطان مساوی هستند.
دولت امانت است
لک زایی اظهار کرد: از منظر وی، در این نگاه، دولت امانت است و ویژگی دیگر آن هم این است که همه اعضای جامعه میتوانند سؤال و پرسش و مؤاخذه کنند و از آن ایمن هستند و میتوانند اعتراض خود را نسبت به امور مختلف به حاکمان داشته باشند. این دولت، مقیده، محدوده و مشروطه و ... است و اختیارات مشخصی دارد.
وی با بیان اینکه نظر وی در مورد قانون اساسی این است که قانون اساسی نقشه راه یک کشور است و مسیر حرکت همه را روشن کرده است، گفت: از منظر وی، مهمترین هدف دولت هم ایجاد نظم و تامین امنیت عمومی و اجتماعی و حراست از کشور و بسط عدالت در جامعه و جلوگیری از تعدی و ظلم به مردم است.